Αιδ’ εις Αθήναι …η πριν πόλις (Γραμματικόπουλος, Τσαρούχης, Βασιλείου)

[ΕΠΠΠΟ ΚΥΜΗΣ: Επειδή ότι συνέβη στις πόλεις και τα νεοκλασσικά... κατ΄ αναλογίαν συμβαίνει τώρα στα βουνά μας, τα νησιά μας και τα τοπία του τόπου μας... γιαυτό και το πιο κάτω ντοκιμαντερ]

Ιστορικό ντοκιμαντέρ - αφιέρωμα στα νεοκλασικά σπίτια της Αθήνας, με κείμενα Γιάννη Τσαρούχη και εικόνες Σπύρου Βασιλείου, διαρκείας 20 λεπτά, έτος παραγωγής 1980.

Παραγωγή, σενάριο, διεύθυνση φωτογραφίας και σκηνοθεσία: Νίκος Γραμματικόπουλος

Βραβεύθηκε με το Βραβείο Κριτικών στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για τη συμβολή του στη διατήρηση και διάσωση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς το 1980. Αγοράσθηκε από την Σουηδική Τηλεόραση και από την ΕΡΤ. Προβλήθηκε στην εκπομπή «Μια ταινία μια συζήτηση». Επίσης προβλήθηκε στην τελευταία διάλεξη του κύκλου ομιλιών του ΕΙΕ «Αρχαιολογία της Πόλης των Αθηνών» που ήταν αφιερωμένη στα νεοκλασικά κτίρια της Αθήνας (Μάιος 1994).

Αρχαιολογία της Πόλης των Αθηνών
eie.gr/archaeologia/gr/video.aspx

=====

«Τα νέα παιδιά ίσως να θεωρούνε σήμερα σπίτι μόνο τις πολυκατοικίες…»

«Τα γκρεμίσματα από τον πόλεμο και μετά ήτανε τόσο συχνά, που δεν πρόφταινε όχι να τα σχεδιάσεις πριν εξαφανιστούν, αλλά ούτε καν να τα φωτογραφίσεις. Ήταν σαν τους πολλούς νεκρούς από μια επιδημία. Τα ’ριξαν όλα στον κοινό λάκκο».

Ποιος δε θυμάται τη σκηνή με τον κινηματογραφικό «Αντωνάκη» και την «Ελένη» την ώρα που κατεδαφίζεται το παλιό τους σπίτι;

Αμέσως μετά τον πόλεμο άρχισε να συντελείται στην Αθήνα ένα τεράστιο έγκλημα στο οποίο οφείλεται η εικόνα της σύγχρονης Αθήνας. Χιλιάδες νεοκλασικά κτίρια κατεδαφίστηκαν στο όνομα των αυξημένων στεγαστικών αναγκών και της «αξιοποίησης» της ιδιοκτησίας. Με  συνοπτικές διαδικασίες παρακάμπτονταν, αναιρούνταν ή τροποποιούνταν  «φωτογραφικά» νόμοι και σε λίγες ώρες ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής και της μαστοριάς μετατρεπόταν  σε σωρούς άψυχων οικοδομικών υλικών και ερειπίων.

Στο εξαιρετικό ιστορικό ντοκιμαντέρ του Νίκου Γραμματικόπουλου «Αιδ’ εις Αθήναι …η πριν πόλις» (1980, διάρκεια 20΄) με κείμενα του ζωγράφου Γιάννη Τσαρούχη, παράθεση  έργων του ζωγράφου Σπύρου Βασιλείου και κινηματογραφικών πλάνων από κατεδαφίσεις, βλέπουμε πώς «ιδιοκτήτες και αρχιτέκτονες μπερδεύανε τη μικρή και ασήμαντη κοινωνική τους άνοδο με τη μεγάλη πρόοδο της τέχνης», τότε που «οι αξίες πέφτανε και αντικαθίστανταν με αξιοποιήσεις», δηλαδή και κατά κανόνα την αντιπαροχή.

Τα κείμενα του Τσαρούχη δεν αποπνέουν κάποιον ανούσιο ρομαντισμό ή νοσταλγία για τα «παλιά». Ο μεγάλος μας ζωγράφος, μέσω του αφηγητή του ντοκιμαντέρ, ξεκαθαρίζει: «Δεν είμαι νοσταλγικός, ούτε ρομαντικός, απλούστατα κατάλαβα ότι η ανάγκη της ζώνης προϋπήρξε της ανάγκης του παντελονιού. Κι επίσης ξέρω ότι η ζωγραφική αναπτύχθηκε πριν απ’ τις αρχιτεκτονικές κατασκευές, μέσα στα έτοιμα σπίτια που έκανε η φύση, τα σπήλαια. Κατάλαβα πως αυτός που  δέχεται τη φύση όπως με επιμονή επαναλαμβάνεται  δεν μπορεί να θαμπώνεται εύκολα με το φυσιολογικό των επιστημόνων…».

Οι εικόνες του ντοκιμαντέρ προκαλούν δέος, οργή και θλίψη για την ευκολία με την οποία αφανίστηκαν ολόκληρες πανέμορφες γειτονιές· για τη λαμογιά και τις «συναλλαγές» του νεοέλληνα με τις υπηρεσίες του κράτους, για την απληστία, την άσβεστη δίψα για οικονομικό κέρδος, που είχε ως αποτέλεσμα,  σε ελάχιστες δεκαετίες να δημιουργηθεί το οικιστικό τέρας του λεκανοπεδίου, για το οποίο κανένας δε νιώθει περήφανος.

πηγή: http://www.katiousa.gr/politismos/kinimatografos/ta-nea-paidia-isos-na-theoroune-simera-spiti-mono-tis-polykatoikies/

βλ. και Αιδ’ εις Αθήναι …η πριν πόλις (Γραμματικόπουλος, Τσαρούχης, Βασιλείου) from Φειδίας on Vimeo.