Άρθρο του υπουργού (καταστροφής) Περ/ντος για την ενεργειακή μετάβαση

Οι πολιτικές για την ενεργειακή μετάβαση με διαφάνεια, καινοτομία και το ελάχιστο κόστος

19 06 2021 | του υπουργού Περ/ντος Κώστα Σκρέκα (από το https://energypress.gr/news/...vU)

Η μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία δεν είναι ένα μακροπρόθεσμο όραμα, αλλά ένας αναγκαίος και πολυδιάστατος μετασχηματισμός, που καλούμαστε να υλοποιήσουμε, συνειδητά και συγκροτημένα, ήδη από σήμερα. 

Είναι αποκαλυπτικό ότι εάν συνεχίζαμε να εφαρμόζουμε τις σημερινές μας συνήθειες σε παραγωγή και κατανάλωση έως το 2050, θα χρειαζόμασταν 3 πλανήτες για να ανταποκριθούν στις ανάγκες μας. Απαιτείται επομένως, μια εκ βάθρων αναπροσαρμογή του οικονομικού μας μοντέλου, όπως άλλωστε ανέδειξε και η υγειονομική κρίση. Μια μεταβολή που θα διασφαλίσει συμβατότητα με το περιβάλλον και ανθεκτικότητα στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, προσδίδοντας ουσιαστική ποιότητα και ισχυρή αναπτυξιακή δυναμική.

Αναμφίβολα, η κυβέρνηση έχει θέσει εξ’ αρχής φιλόδοξους στόχους για την ενεργειακή μετάβαση της χώρας, αντανακλώντας την προσήλωση του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Οι στόχοι μας είναι επιτεύξιμοι, ακριβώς επειδή συνοδεύονται από ένα συνεκτικό και ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης. 

Είναι αλήθεια ότι πρoxωράμε σε απολιγνιτοποίηση της ηλεκτροπαραγωγής ταχύτερα από κάθε ευρωπαϊκή χώρα, εφαρμόζοντας απόσυρση όλων των υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων έως το 2023 και αλλαγή καυσίμου στην Πτολεμαϊδα 5 έως το 2025. Είναι μια γενναία απόφαση που λάβαμε, αξιολογώντας έγκαιρα τις ευρωπαϊκές πολιτικές και την αντανάκλασή τους στο κόστος CO2. Δικαιωθήκαμε πλήρως για την επιλογή μας.  Στο χρηματιστήριο ρύπων, οι τιμές CO2 άγγιξαν ήδη τα 56 ευρώ ανά τόνο, ενώ η επικείμενη μεταρρύθμιση του ETS δεν επιτρέπει εφησυχασμό.  

Το νέο ΕΣΕΚ

Στο πλαίσιο αυτό, το ενεργειακό μας μίγμα επανακαθορίζεται ουσιωδώς. Το μερίδιο των ΑΠΕ στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας έχει ήδη υπερβεί το 30%, ενώ το φυσικό αέριο, ως καύσιμο γέφυρα προς την απανθρακοποίηση, άγγιξε το 36% το 2020, με τον λιγνίτη να υποχωρεί στο 11% έναντι 38% το 2015. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η δομή του ΕΣΕΚ αλλά και του Σχεδίου Ανάκαμψης απέσπασαν συγχαρητήρια από την Επίτροπο Vestager κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στη χώρα μας.  

Στο παρόν στάδιο, αναθεωρούμε το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, ώστε να εναρμονιστεί με τον νέο ευρωπαϊκό στόχο για μείωση εκπομπών CO2 κατά τουλάχιστον 55%. Η επικαιροποίηση του ΕΣΕΚ θα ενσωματώσει τις 21 πράσινες δράσεις του Ταμείου Ανάκαμψης, που υπερβαίνουν τα 5 δισ. ευρώ, και θα αποτυπώσει παράλληλα, την ισχυρή δυναμική των ΑΠΕ, καθώς και νέες τεχνολογίες, όπως η αποθήκευση, τα υπεράκτια αιολικά, το βιομεθάνιο, το υδρογόνο και οι εφαρμογές κυκλικής οικονομίας. Εργαστήκαμε μεθοδικά σε όλες τις επιμέρους αυτές θεματικές, ώστε να θέσουμε ταχύτατα σε διαβούλευση ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο, που θα υιοθετεί βέλτιστες πρακτικές, αίροντας γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. 

Θα ήθελα να τονίσω ότι η επενδυτική έκρηξη που συνεπάγεται το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ, η οποία θα υπερβεί αισθητά τα 44 δισ. ευρώ της υφιστάμενης εκδοχής του, θα συντελεστεί με ανταγωνιστικούς όρους, ώστε να επιτευχθεί το ελάχιστο κόστος για τους καταναλωτές μας. Στο πλαίσιο αυτό, αποδίδουμε ιδιαίτερη έμφαση στην αποτελεσματικότητα των αγορών ενέργειας, εισάγοντας νέα εργαλεία και καινοτόμες υπηρεσίες.  

Επενδυτικό περιβάλλον

Επιπρόσθετα, οικοδομούμε ένα σταθερό επενδυτικό περιβάλλον μέσω των σχημάτων στήριξης που προωθούμε, με στόχο την εύλογη αποζημίωση κρίσιμων υπηρεσιών για την ενεργειακή επάρκεια αλλά και την ευελιξία και ευστάθεια που απαιτεί η υψηλή διείσδυση των ΑΠΕ, σε επίπεδα άνω του 67% έως το τέλος της δεκαετίας. Ο συνδυασμός αυτός των πολιτικών μας θα καταστήσει εφικτά νέα επιχειρηματικά μοντέλα, επαναπροσδιορίζοντας τον ενεργειακό τομέα και ενισχύοντας την κυκλική διάσταση. Οι επενδύσεις στην εξοικονόμηση ενέργειας αναμένεται να υπερβούν τα 11 δισ. ευρώ, ενώ αντίστοιχης κλίμακας θα είναι οι επενδύσεις στις ΑΠΕ καθώς και στα δίκτυα, παράλληλα με υποδομές αποθήκευσης. Έτσι, θωρακίζουμε την αξιοπιστία του ενεργειακού μας συστήματος, ολιστικά σε ηλεκτρισμό και φυσικό αέριο, και υλοποιούμε τις διασυνδέσεις των νησιών μας, μειώνοντας αισθητά τις χρεώσεις ΥΚΩ και αποδεσμεύοντας πρόσθετο δυναμικό ΑΠΕ.  

Η κλίμακα της αγοράς ηλεκτρισμού έχει ήδη διευρυνθεί, μέσω της σύζευξης με την Ιταλία και την Βουλγαρία. Η συζευγμένη δυναμικότητα διασυνδέσεων, περί τα 1.000 MW, θα ενισχυθεί περαιτέρω με την ενεργοποίηση της νέας γραμμής με τη Βουλγαρία που προγραμματίζεται εντός του 2022. Είναι αποκαλυπτικό ότι οι τιμές στη χώρα μας εξομοιώθηκαν με τις τιμές στη ζώνη της Ιταλίας για τις μισές περίπου ώρες έως τώρα. Κατά τις υπόλοιπες ώρες διαπιστώθηκε συμφόρηση στη διασύνδεση, γεγονός που αναδεικνύει τη σημασία μιας νέας γραμμής. Γενικότερα, εξετάζουμε και προωθούμε διεθνείς διασυνδέσεις, οι οποίες θα έχουν σημαντικά οφέλη για τον ανταγωνισμό και τους Έλληνες καταναλωτές.  

Αγορές ενέργειας

Επιπλέον, τα πράσινα διμερή συμβόλαια, η συμμετοχή χαρτοφυλακίων στις βραχυπρόθεσμες αγορές, όπως ο συνδυασμός ΑΠΕ και αποθήκευσης, και η κατάργηση κάποιων περιορισμών στο trading αναμένεται να ενισχύσουν τη ρευστότητα, με θετικό αντίκτυπο και στην αγορά εξισορρόπησης. Στην κατεύθυνση αυτή, μια σημαντική αλλαγή που συντελείται είναι η έναρξη της συνεχούς διαπραγμάτευσης στην ενδοημερήσια αγορά εντός του 1ο τριμήνου του 2022. Η μετάβαση αυτή συνεπάγεται πλήρη ευθύνη εξισορρόπησης για τις ΑΠΕ που λαμβάνουν λειτουργική ενίσχυση διαφορικής προσαύξησης.  Καθώς τα έργα αυτά πλησιάζουν ήδη τα 2 GW, η επίδραση στην αποτελεσματικότητα της αγοράς αναμένεται σημαντική.  

Παράλληλα, τον προσεχή Οκτώβριο, ενεργοποιείται η χονδρεμπορική αγορά φυσικού αερίου, αρχικά για spot συναλλαγές μεταξύ των συμμετεχόντων και σε δεύτερο στάδιο, για προθεσμιακά προϊόντα. Το βάθρο εξισορρόπησης εξελίσσεται έτσι σε βάθρο εμπορίας, αποτελώντας την αφετηρία για έναν περιφερειακό ενεργειακό κόμβο. Οι αλλαγές στο αέριο είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Το 18% των εισαγωγών προέρχεται πλέον από τον αγωγό TAP, ενώ οι νέες μας υποδομές, όπως ο αγωγός IGB, το FSR Αλεξανδρούπολης και ο αγωγός της Βόρειας Μακεδονίας, εντάσσονται σε μια ταχέως ανταπτυσσόμενη Βαλκανική αγορά, με εκτιμώμενη δυναμική άνω των 25 bcm.  Τα δίκτυα μας μπορούν να φιλοξενήσουν βιομεθάνιο, η εγχώρια δυναμική του οποίου αποτιμάται στο 1 bcm, αλλά και υδρογόνο.  Άλλωστε, hydrogen-ready είναι και ο σχεδιασμός του EastMed.

Πέρα από ισορροπημένα σχήματα στήριξης, η ενεργειακή μετάβαση προϋποθέτει αλλαγές και σε επίπεδο κουλτούρας των συμμετεχόντων. Προωθούμε λύσεις και σε αυτή την κατεύθυνση. Η πρακτική του hedging, μέσω προθεσμιακών προϊόντων, είναι κρίσιμη για τη διαχείριση αστάθμητων παραγόντων, όπως οι τιμές CO2, ιδίως ενόψει της αναμόρφωσης του ETS. Η διαχείριση κινδύνου από τους προμηθευτές, μέσω της προθεσμιακής αγοράς, μπορεί να προστατεύσει τους καταναλωτές ηλεκτρισμού από τις υψηλές, πρόσθετες χρεώσεις που προκύπτουν από την εφαρμογή ρητρών. Εξίσου κρίσιμο είναι οι Διαχειριστές των ενεργειακών δικτύων να λειτουργούν με κίνητρα επίτευξης στόχων, ποιότητας υπηρεσιών αλλά και απανθρακοποίησης.    

Προσαρμογή στις προκλήσεις

Καταλήγοντας, η ενεργειακή μας πολιτική θεμελιώνεται σε ένα λειτουργικό και σύγχρονο τρίπτυχο:

1. Στη δημιουργία σταθερού και απλοποιημένου θεσμικού πλαισίου, χωρίς γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, που θα προσελκύσει πράσινες επενδύσεις και καινοτόμες εφαρμογές, δημιουργώντας ποιοτικές θέσεις εργασίας και μεγεθύνοντας τα όρια του ενεργειακού τομέα. 

2. Στη δίκαιη μετάβαση για όλους τους συμπολίτες μας, χωρίς αποκλεισμούς, με προσαρμοσμένες πολιτικές, που εκτείνονται από τα αστικά κέντρα έως τα νησιά μας και τις λιγνιτικές περιοχές. 

3. Στον εκσυγχρονισμό κρίσιμων υποδομών, για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, με έμφαση στην διαφοροποίηση πηγών, την ανθεκτικότητα των δικτύων, την ψηφιοποίηση και την αποτελεσματικότητα. 

Εφαρμόζοντας αυτή την προσέγγιση, θα επιτύχουμε την προσαρμογή του ενεργειακού τομέα στις προκλήσεις της ενεργειακής μετάβασης, με διαφάνεια, καινοτομία και το ελάχιστο κόστος. Με ένα ευρύτατο φάσμα μεταρρυθμίσεων που υλοποιούμε καθημερινά στο Υπουργείο μας, από τις ενεργειακές αγορές έως την ηλεκτροκίνηση και τον χωροταξικό σχεδιασμό, προβαίνουμε σε τομές στη γραφειοκρατία δεκαετιών, θεμελιώνοντας δομές και μηχανισμούς, που θα υπηρετούν τους πολίτες μας και θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους.    

Περιβάλλον και πολίτες

Στο πλαίσιο αυτό, πέρα από το εμβληματικό έργο της μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών, είναι ενδεικτικό ότι συγκροτήσαμε ειδική επιτροπή για την απανθρακοποίηση των νησιών, με προϋπολογισμό σχεδόν 1 δισ. ευρώ, ενώ προωθούμε το φυσικό αέριο και στις πλέον ακριτικές περιοχές, από την Φλώρινα έως την Ορεστιάδα. Επιπρόσθετα, για πρώτη φορά, καθιστούμε κοινωνούς τους ευάλωτους καταναλωτές στην πράσινη ενέργεια, μέσω ειδικών σχημάτων με τη συμμετοχή των δήμων, ενώ ενισχύουμε τη στήριξή τους για δράσεις εξοικονόμησης. 

Στον σχεδιασμό μας για την ενεργειακή μετάβαση, λειτουργούμε με απόλυτο σεβασμό και ευαισθησία στο περιβάλλον, υιοθετώντας αυστηρά κριτήρια και σαφείς ασφαλιστικές δικλείδες. Το εθνικό σχέδιο αναδάσωσης με 30 εκατ. δέντρα, η δέσμευση CO2 σε ειδική υποδομή στον Πρίνο, ο εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα μετά από βιολογικό καθαρισμό αποβλήτων στην Αττική, η αστική ανάπλαση πλήθους περιοχών σε όλη τη χώρα, παρεμβάσεις για την προστασία της βιοποικιλότητας, η δημιουργία πάνω από 8.000 σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, είναι μερικές μόνο από τις επικείμενες δράσεις μας που θα αναβαθμίσουν την ποιότητα της καθημερινότητάς μας. 

Σε αυτόν τον κρίσιμο και ολιστικό μετασχηματισμό, οι πολίτες αποτελούν το επίκεντρο της πολιτικής μας και είναι οι πλέον σημαντικοί εταίροι μας, για να καθορίσουμε, όλοι μαζί, το μέλλον που μας αξίζει. 

-------------------------------

*Ο κ. Κώστας Σκρέκας είναι Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας 

Το άρθρο περιλαμβάνεται στο τομό GREEK ENERGY 2021 που εκδίδει για 10η συνεχόμενη χρονιά το επιτελείο του energypress