Ενεργειακή φτώχεια στη μεταμνημονιακή Ελλάδα

[ΕΠΠΠΟ: λόγω της τεράστιας σημασίας του, πρώτα ανθρώπινης, μετά κοινωνικής και οικονομικής και τελευταία αλλά και σημαντικότατα περιβαλλοντικής το αναδημοσιεύουμε από την Εφημερίδα των Συντακτών, από το https://www.efsyn.gr/themata/thema-tis-efsyn/227428_i-energeiaki-ftoheia-sta-hronia-tis-litotitas ] 

19.01.2020

Η ενεργειακή φτώχεια στα χρόνια της λιτότητας

Ντίνα Δασκαλοπούλου, Εύα Παπαδοπούλου

Ενώ γύρω μας μαίνεται ένας πόλεμος για την ενέργεια και η νεόκοπη κυβέρνηση μας κατακλύζει με διαπρύσιες δηλώσεις για το πώς η Ελλάδα θα καταστεί «ενεργειακός κόμβος», καταμεσής του... επικοινωνιακού βόμβου, μέσα στον τελευταίο έναν μήνα 9 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους επειδή δεν είχαν τα μέσα ή τουλάχιστον όχι τα κατάλληλα μέσα ώστε να αντιμετωπίσουν το ψύχος.

Συνολικά 29 άνθρωποι είναι τα θύματα της ενεργειακής φτώχειας στα χρόνια της λιτότητας -χωρίς καν να προσμετρούμε κι όσους βρέθηκαν στα νοσοκομεία επειδή τα χωρίς ρεύμα σπίτια τους τυλίχτηκαν στις φλόγες από αναμμένο κερί ή γιατί τα φτηνά θερμαντικά σώματα προκάλεσαν βραχυκύκλωμα. Μπαίνουμε στα παγωμένα σπίτια και συνομιλούμε με Αθηναίους, ενώ με τη βοήθεια δύο επιστημόνων ανιχνεύουμε τη γεωγραφία της ενεργειακής φτώχειας στην Αθήνα της κρίσης.

29 άνθρωποι είναι τα θύματα της ενεργειακής φτώχειας στα χρόνια της λιτότητας

Στις 28 Φεβρουαρίου 2013 η τρικομματική συγκυβέρνηση βρίσκεται εν αναμονή της τρόικας, που ζητά επί πίνακι την κεφαλή 12.500 δημοσίων υπαλλήλων ώστε να δώσει στην Ελλάδα την επόμενη δόση των δανείων.

Η χώρα βυθίζεται όλο και πιο βαθιά στη δίνη της ύφεσης, οι άνεργοι ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο και ένα στα δύο νοικοκυριά δεν μπορεί να καλύψει τις βασικές του ανάγκες. Η κυβέρνηση πατάσσει ανηλεώς τους «τρομοκράτες» της Χαλκιδικής, ενώ οι νεοναζί αλωνίζουν στους δρόμους.

Στις 28 Φεβρουαρίου 2013 η χώρα παγώνει στα παγωμένα σπίτια της όχι μονάχα από το κρύο, αλλά και από τις ειδήσεις. Δύο φοιτητές στη Λάρισα βρίσκονται νεκροί από αναθυμιάσεις του μαγκαλιού που έβαλαν για να ζεσταθούν κι άλλοι δύο χαροπαλεύουν. «Πονάω ακόμη. Αυτό που έγινε είναι ανεξίτηλο μέσα μου».

Για να μπορέσει να πει αυτή τη φράση ο 23χρονος τότε Λευτέρης Κλήμης χρειάστηκε να αντέξει 22 μερόνυχτα μέχρι να ξυπνήσει από το κώμα, 33 μέρες νοσηλείας στην εντατική και 240 μέρες σε κέντρο αποκατάστασης. Αυτές τις άγριες μνήμες του 2013 ξύπνησε και πάλι η επικαιρότητα: μέσα σε μόλις τρεις μέρες -εν έτει 2020 πια και με τη χώρα εκτός μνημονίων- 9 άνθρωποι ξεψύχησαν από το ψύχος.

Η περίπτωση του Κλήμη, όπως διαβάζουμε στον Τύπο της εποχής, καταγράφεται στα ιατρικά χρονικά ως ένα θαύμα, αφού είχε ανεπάρκεια οργάνων, ο εγκέφαλός του είχε υποστεί ανεπανόρθωτες βλάβες, θεωρούνταν τετραπληγικός, κι όμως έζησε. Η μαρτυρία του μπορεί να μας κάνει να φανταστούμε το τραγικό τέλος που βρήκαν οι συμπολίτες μας: «Κάποια στιγμή ένιωσα δυσφορία και σαν να μην μπορώ να αναπνεύσω. Ο Σάββας, που έφυγε από τη ζωή, με είδε και σηκώθηκε να με ρωτήσει τι έχω.

Πριν προλάβει σωριάστηκε στο πάτωμα. Είδα και τους άλλους να πέφτουν, ενώ εγώ έμεινα να κοιτάζω το ταβάνι, μην μπορώντας να αναπνεύσω κι ενώ είχα παραλύσει. Δεν μπορούσα να κουνηθώ, το τηλέφωνο ήταν δίπλα μου και δεν μπορούσα να το πιάσω. Είχα πάθει παράλυση... Πόνεσα πολύ όταν έμαθα ότι έχασα τα δύο φιλαράκια. Πονάω ακόμη. Αυτό που έγινε είναι ανεξίτηλο μέσα μου».

Μέσα στον τελευταίο έναν μήνα 9 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους επειδή δεν είχαν τα κατάλληλα μέσα ώστε να αντιμετωπίσουν το ψύχος. Στις 20 Δεκεμβρίου του 2019, τέσσερις Πακιστανοί βρέθηκαν νεκροί στα Καλύβια από αναθυμιάσεις από αυτοσχέδιο μαγκάλι. Στις 8 Ιανουαρίου, ένα κοριτσάκι 6 ετών απανθρακώθηκε στην Κομοτηνή - η πυρκαγιά οφείλεται σε ατύχημα με μαγκάλι.



Την αμέσως επόμενη μέρα, από κρυοπληξία μέσα στο ίδιο της το σπίτι κατέληξε μια 63χρονη στην Κέρκυρα κι ένας 78χρονος βρέθηκε νεκρός ύστερα από πυρκαγιά στην Αμαλιάδα, ενώ δίπλα του υπήρχε ένα θερμαντικό σώμα. Την επαύριο, ένας άνδρας και μία γυναίκα, υπήκοοι Πακιστάν, έχασαν τη ζωή τους από αναθυμιάσεις στο Μεταξουργείο λόγω διαρροής από σόμπα υγραερίου.

Ως «ενεργειακή φτώχεια» ορίζεται διεθνώς η αδυναμία πρόσβασης σε βασικές ενεργειακές υπηρεσίες, όπως είναι ο ηλεκτρισμός, το φυσικό αέριο, η θέρμανση, η ψύξη κ.ά. Η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν έχει καταλήξει σε έναν κοινό ορισμό του φαινομένου, παρ’ όλο που διάφορα κράτη-μέλη έχουν εισαγάγει τους δικούς τους ορισμούς και τις δικές τους μεθοδολογίες ώστε να περιγράψουν, να καταγράψουν κι εν τέλει να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο.



Στην Ελλάδα των μνημονίων, οι πρώτοι νεκροί-θύματα της ενεργειακής φτώχειας καταγράφονται στις 4 Δεκεμβρίου του 2011: ένας 50χρονος και η 45χρονη σύζυγός του στη Θεσσαλονίκη που άναψαν τη νύχτα ένα μαγκάλι προκειμένου να ζεσταθούν. Την επόμενη χρονιά, έξι άνθρωποι θα χάσουν τη ζωή τους λόγω ψύχους (κάποιοι από αυτούς έξω στον δρόμο και κάποιοι άλλοι μέσα στα ίδια τους τα -παγωμένα- σπίτια). Συνολικά 29 άνθρωποι είναι τα θύματα της ενεργειακής φτώχειας στα χρόνια της λιτότητας - χωρίς καν να προσμετρούμε κι όσους βρέθηκαν στα νοσοκομεία επειδή τα χωρίς ρεύμα σπίτια τους τυλίχτηκαν στις φλόγες από αναμμένο κερί ή τα φτηνά θερμαντικά σώματα προκάλεσαν βραχυκύκλωμα.

Το συναίσθημα της ντροπής

Στα σίγουρα, η ενεργειακή είναι μια έκφανση του φαινομένου της φτώχειας, ωστόσο μπορεί να αφορά πολύ περισσότερους ανθρώπους από όσους εντάσσονται στην τυπολογία του «φτωχού». Και, δυστυχώς, όπως θα καταλάβετε από αυτό το ρεπορτάζ, το φαινόμενο δεν είναι ούτε μακρινό ούτε εξωτικό, υπάρχει κυριολεκτικά δίπλα μας -ή μήπως μέσα στα ίδια μας τα σπίτια;

Η Πολυξένη εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα. Στα 40 της αναγκάστηκε να μετακομίσει οικογενειακώς στο πατρικό της, όπου ζει με τον σύζυγό της, την έφηβη κόρη της, τη μητέρα και τον αδερφό της. «Είναι ένα πολύ μεγάλο και παλιό σπίτι το οποίο θερμαίνεται πολύ δύσκολα. Τα τελευταία δύο χρόνια δεν ανάβουμε το καλοριφέρ. Η κόρη μου έχει ένα θερμαντικό σώμα το οποίο ανάβει κάθε πρωί.

Επειδή έχει και υγρασία, βάζουμε ηλεκτρική κουβέρτα. Είχαμε ένα φτηνό θερμαντικό σώμα του οποίου έσπασε ο λαμπτήρας, φοβήθηκα και το πέταξα. Και είχε και μεγάλη επίπτωση στον λογαριασμό του ρεύματος. Δεν είναι καθόλου ευχάριστο, αλλά έχω συνηθίσει το σπίτι να είναι κρύο. Δεν μπορώ να το λύσω γιατί δεν έχω το κεφάλαιο».

Η Πολυξένη είναι ένας άνθρωπος βαθιά πολιτικοποιημένος. Παρ’ όλα αυτά, ούτε κι εκείνη γλιτώνει από το αναίτιο -και ολέθριο- συναίσθημα της ντροπής: «Ανάψαμε 1-2 φορές το καλοριφέρ τα Χριστούγεννα γιατί έρχονταν οι φίλες της κόρης μου και ντρεπόμουν να είναι το σπίτι κρύο. Ξέρω ότι δεν ισχύει, αλλά αυτή την ενοχοποίηση, αυτό το “φταίω που δεν μπορώ να πληρώσω” μας το έχουν περάσει πολλά χρόνια τώρα...

Πολλές φορές το εκμεταλλεύονται και πολιτικά, όπως τότε με τα παιδιά από τη Λάρισα που πέθαναν από τις αναθυμιάσεις πριν από κάποια χρόνια. Τότε ήταν ενεργειακή φτώχεια λόγω μνημονίων, τώρα η φτώχεια συνεχίζεται με διάφορες μορφές, τη στεγαστική και εργασιακή επισφάλεια που επηρεάζει η μία την άλλη. Δεν είναι λογικό στην Ευρώπη του 21ου αιώνα».


Η Ζωή νοικιάζει ένα διαμέρισμα σε μια πολυκατοικία στην Κυψέλη. Από το 2012 οι ένοικοι δεν έχουν βάλει ποτέ πετρέλαιο. Εργάζεται ως γραφίστρια από το σπίτι και τον χειμώνα παγώνουν τα δάχτυλά της από το κρύο. «Είναι 95 τετραγωνικά. Χρησιμοποιώ δύο κλιματιστικά κι ένα αερόθερμο για το μπάνιο. Για να μπορέσεις να επιβιώσεις εδώ χρειάζεσαι ακόμα δύο κλιματιστικά και δύο θερμάστρες. Το τζάκι το ανάβω σπάνια - τα ξύλα είναι πολύ ακριβά και πολύ κακής ποιότητας.



Το κρύο αυτό είναι η μεγάλη μου απογοήτευση... Ηρθε για έναν μήνα η αδερφή μου να μείνει μαζί μου, άναβα αναγκαστικά τα κλιματιστικά και μου ήρθε 200 ευρώ η ΔΕΗ. Ουσιαστικά πληρώνεις πολλά λεφτά χωρίς να ζεσταίνεσαι. Είναι πολύ ενεργοβόρα διαδικασία, αισθάνομαι ότι κουράζομαι υπερβολικά από αυτό. Σε κάθε περίπτωση, ούτε μαγκάλι χρησιμοποιώ ούτε ξεπαγιάζω, αλλά πηγαίνω σε σπίτι με ανοιχτά καλοριφέρ και παθαίνω σοκ».

Η Αννα είναι 23 χρόνων και ζει με τη γιαγιά της στο πατρικό της. Είναι ένα σπίτι χωρίς θέρμανση, με μόνο εισόδημα μια κουτσουρεμένη σύνταξη και ένα μικρό ενοίκιο που εισπράττουν στο τέλος του μήνα. «Το πρόβλημα δεν είναι μόνο το κρύο σπίτι, αλλά και η υγρασία, η μούχλα, τα φουσκωμένα ταβάνια - σιγά σιγά άρχισε να πέφτει κυριολεκτικά το ταβάνι στο κεφάλι μου», μας λέει.

«Για ένα διάστημα είχα καταφύγει ακόμα και στη ρευματοκλοπή, δηλαδή την επέμβαση στον μετρητή ώστε να φαίνεται ότι καταναλώσαμε λιγότερο. Επειτα από κάποιους μήνες το σταμάτησα γιατί φοβήθηκα. Οπότε δεν μπορώ να έχω θερμαντικό σώμα αφού πέφτει η τάση».

Σπίτια-ιγκλού

Η Αννα έρχεται αντιμέτωπη καθημερινά με τραγικά ευτράπελα. «Αν ξεχαστώ κι ανάψω τον φούρνο ταυτόχρονα με τον βραστήρα, πέφτει ο γενικός. Η αίσθηση του να μην μπορείς να ζεσταθείς μέσα στο ίδιο σου το σπίτι, να παγώνουν τα άκρα σου ακόμα και όταν ντύνεσαι ζεστά, να ανάβεις το ηλεκτρικό υπόστρωμα και να κουλουριάζεσαι στο κρεβάτι σου όλη μέρα για να μη νιώθεις το κρύο, να πρέπει εν τέλει να καταφεύγεις σε παράνομες πρακτικές, όλα αυτά είναι ψυχοφθόρα», εξομολογείται.



O Γρηγόρης είναι 37 χρόνων κι εργάζεται ως τεχνολόγος τροφίμων. Τα τελευταία τρία χρόνια νοικιάζει ένα δώμα 39 τετραγωνικών στον 5ο όροφο μιας παλιάς πολυκατοικίας στα Πατήσια. «Είναι εκτεθειμένο, το βαράει από παντού το κρύο. Δεν ανάβουμε την κεντρική θέρμανση, ενώ τα κουφώματα είναι παλιά, άρα δεν υπάρχει και μόνωση. Χρησιμοποιώ σόμπες και υπόστρωμα. Είχαμε κάνει μια συζήτηση με τους άλλους ενοίκους, όμως μου λένε «δίκιο έχεις, αλλά προτιμώ να έχω να πληρώσω το ενοίκιο του παιδιού μου και ας κρυώνω».

Ουσιαστικά μου είπαν να την παλέψω όπως μπορώ. Πέρυσι, ας πούμε, που χιόνιζε, το σπίτι ήταν σαν ιγκλού. Είναι μεγάλη ταλαιπωρία, με δυσκολεύει έπειτα από 10 ώρες κούρασης στη δουλειά, δεν μπορώ να ηρεμήσω. Δουλεύω σαν σκύλος και δεν μπορώ να πληρώσω για να ζεσταθώ».

Γεωγραφία της ενεργειακής φτώχειας

Η γεωγραφική κατανομή της ενεργειακής φτώχειας στην Αθήνα δεν είχε ποτέ άλλοτε διερευνηθεί με λεπτομέρεια, μεταξύ άλλων και λόγω της πρόσφατης ανάδειξής της σε σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα, της έλλειψης ποσοτικών δεδομένων και των δυσκολιών πρόσβασης σε στοιχεία στο επίπεδο της γειτονιάς ή του οικοδομικού τετραγώνου.



Αυτό μέχρι το 2016 που δημοσιεύεται η έρευνα της Φερενίκης Βαταβάλη και της Ευαγγελίας Χατζηκωνσταντίνου «Χαρτογραφώντας την ενεργειακή φτώχεια στην Αθήνα της κρίσης» (athenssocialatlas.gr), που έδωσε την πρώτη μακροσκοπική εικόνα των χωροκοινωνικών διαστάσεων της ενεργειακής φτώχειας, εστιάζοντας στον Δήμο Αθηναίων. Το 2018 από τις εκδόσεις Angelus Novus εξέδωσαν τις «Γεωγραφίες της ενεργειακής φτώχειας στην Αθήνα της κρίσης», το οποίο μέσα από θεωρητικές προσεγγίσεις, χαρτογραφικές επεξεργασίες και εμπειρίες από επιλεγμένες πολυκατοικίες αναδεικνύει τις γεωγραφικές διαστάσεις της ενεργειακής φτώχειας στην Αθήνα, επιδιώκοντας να συμβάλει στην ευρύτερη συζήτηση για τους χωρικούς μετασχηματισμούς της πρωτεύουσας τα χρόνια της κρίσης.

Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ (2011), στο σύνολο του Δήμου Αθηναίων τα ποσοστά των κτιρίων που δεν έχουν καθόλου μόνωση είναι ιδιαίτερα υψηλά. Στο κέντρο της Αθήνας και σε περιοχές όπως ο Άγιος Παύλος, η πλατεία Αττικής, η Κυψέλη και τα Πατήσια, το ποσοστό των κτιρίων χωρίς μόνωση ξεπερνά το 80%.

Το 2015 το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ανακοίνωσε πρόγραμμα για τα νοικοκυριά που επιβιώνουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας με το οποίο, παράλληλα με επιδόματα σίτισης και ενοικίου, παρέχεται δωρεάν ηλεκτρικό ρεύμα έως 300kwh μηνιαίως και δωρεάν επανασύνδεση και ρύθμιση των ληξιπρόθεσμων οφειλών των καταναλωτών η παροχή των οποίων είχε διακοπεί.

Εντάχθηκαν στο πρόγραμμα αυτό 89.288 οικογένειες με 212.216 άτομα, ενώ η εφαρμογή του επεκτάθηκε και για το έτος 2016. Σύμφωνα με στοιχεία της ΗΔΙΚΑ Α.Ε., στο Δήμο Αθηναίων το 2015 οι ωφελούμενοι της δωρεάν επανασύνδεσης και παροχής ηλεκτρικού ρεύματος έφτασαν τους 7.849.

Οι περισσότεροι ωφελούμενοι εντοπίζονται στα Σεπόλια, στην Κυψέλη, στα Πατήσια, στον Κολωνό, την Ακαδημία Πλάτωνος, τον Αγιο Παύλο και το Μεταξουργείο, ενώ περιορισμένη είναι η συμμετοχή περιοχών του Κέντρου, όπως το Θησείο, η Πλάκα και το Κολωνάκι.

Οι πολιτικές αντιμετώπισης


Ευαγγελία Χατζηκωνσταντίνου, δρ αρχιτέκτων-πολεοδόμος

Από την έναρξη της κρίσης χρέους στην Ελλάδα έχει εφαρμοστεί ένα μεγάλο εύρος πολιτικών και έκτακτων μέτρων με στόχο την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών συγκεκριμένων κοινωνικών και εισοδηματικών ομάδων.

Ξεχωρίζουμε τη χορήγηση επιδόματος πετρελαίου θέρμανσης με διαδοχικά προγράμματα από τον χειμώνα του 2012, την υιοθέτηση κοινωνικού τιμολογίου για οικιακούς καταναλωτές ηλεκτρικού ρεύματος, τις εκπτώσεις σε συνεπείς καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας, τις δωρεάν επανασυνδέσεις ηλεκτροδότησης, τη δωρεάν παροχή ρεύματος και τη ρύθμιση ληξιπρόθεσμων οφειλών νοικοκυριών που διαβιούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας.

Η βασική κριτική που έχουν δεχθεί τα παραπάνω μέτρα σχετίζεται με το γεγονός ότι αποτελούν στην ουσία μια μορφή εισοδηματικής ενίσχυσης των νοικοκυριών και όχι μια μακροπρόθεσμη λύση στην ενεργειακή αποστέρηση. Επιπλέον, έχουν δεχτεί κριτική γιατί δεν στοχεύουν στις ομάδες και τις περιοχές με τα μεγαλύτερα προβλήματα και δεν συνδέονται με τα ιδιαίτερα γεωγραφικά και τεχνικά χαρακτηριστικά του φαινομένου.

Πέρα από τα έκτακτα μέτρα αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας, τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί θεσμικές πρωτοβουλίες και έχουν εφαρμοστεί χρηματοδοτικά προγράμματα με στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και την εξοικονόμηση ενέργειας, ακολουθώντας τις κατευθύνσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής. Το ενδιαφέρον για την κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια αρχίζει να εκδηλώνεται κατά το ξεκίνημα της κρίσης, έχοντας περιβαλλοντικό πρόσημο, και εντείνεται τα επόμενα χρόνια, οπότε η έμφαση τοποθετείται στις οικονομικές διαστάσεις του φαινομένου.

Τα σχετικά προγράμματα έχουν δεχτεί με τη σειρά τους κριτική γιατί είναι περιορισμένης κλίμακας, αφορούν αυτούς που έχουν το απαιτούμενο κεφάλαιο και όχι τις ομάδες με τα μεγαλύτερα προβλήματα, και γιατί μεταβιβάζουν το κόστος εφαρμογής τους στην κοινωνία, αξιοποιώντας δημόσιους πόρους, συχνά προς όφελος συγκεκριμένων κλάδων.

Με βάση τα παραπάνω, κρίσιμο σημείο για τη χάραξη αποτελεσματικών πολιτικών είναι η κατανόηση πως η ενεργειακή φτώχεια δεν είναι σκέτη φτώχεια. Είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που συνδέεται με τον υλικό χώρο, τα χαρακτηριστικά των κτιρίων, τη μορφή της κατοικίας και της πόλης, τις χρησιμοποιούμενες τεχνολογίες και τις κοινωνικές πρακτικές. Δεν αρκούν τα οικονομικά μέτρα. Απαιτείται μια σύνθεση των ενεργειακών και των κοινωνικών πολιτικών που θα λαμβάνει υπόψη τις ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες.

Το δικαίωμα σε αξιοπρεπή κατοικία



Φερενίκη Βαταβάλη, δρ αρχιτέκτων-πολεοδόμος

Η εξυπηρέτηση βασικών αναγκών της καθημερινής ζωής σε μια κατοικία, όπως το μαγείρεμα, ο φωτισμός, η θέρμανση, ο δροσισμός ή η εξασφάλιση ζεστού νερού, προϋποθέτει την πρόσβαση σε ενέργεια.

Η κάλυψη των σύγχρονων ενεργειακών αναγκών αναγνωρίζεται ως βασική παράμετρος για την εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών στέγασης, καθώς συνδέεται με το δικαίωμα στην κατοικία, όπως αυτό προσδιορίζεται μέσα από διακηρύξεις διεθνών οργανισμών, πολιτικές εθνικών κρατών για τη στέγαση, αλλά και διεκδικήσεις των κινημάτων για την κατοικία.

Οπως συχνά επισημαίνεται, οι ενεργειακές ανάγκες στην κατοικία είναι κοινωνικά και υλικά προσδιορισμένες, διαφέρουν σε κάθε τόπο και εποχή και συνδέονται με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νοικοκυριού και της κατοικίας. Κατ’ επέκταση, η ενεργειακή φτώχεια και γενικότερα οι δυσκολίες κάλυψης των ενεργειακών αναγκών των νοικοκυριών είναι ένα πολυπαραγοντικό πρόβλημα και συναρτάται με ένα πλήθος κοινωνικών και υλικών παραμέτρων, όπως το εισόδημα, η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, οι τιμές των καυσίμων, τα δίκτυα και οι προωθούμενες πολιτικΗ εξυπηρέτηση βασικών αναγκών της καθημερινής ζωής σε μια κατοικία, όπως το μαγείρεμα, ο φωτισμός, η θέρμανση, ο δροσισμός ή η εξασφάλιση ζεστού νερού, προϋποθέτει την πρόσβαση σε ενέργεια.

Η κάλυψη των σύγχρονων ενεργειακών αναγκών αναγνωρίζεται ως βασική παράμετρος για την εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών στέγασης, καθώς συνδέεται με το δικαίωμα στην κατοικία, όπως αυτό προσδιορίζεται μέσα από διακηρύξεις διεθνών οργανισμών, πολιτικές εθνικών κρατών για τη στέγαση, αλλά και διεκδικήσεις των κινημάτων για την κατοικία.

Οπως συχνά επισημαίνεται, οι ενεργειακές ανάγκες στην κατοικία είναι κοινωνικά και υλικά προσδιορισμένες, διαφέρουν σε κάθε τόπο και εποχή και συνδέονται με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νοικοκυριού και της κατοικίας. Κατ’ επέκταση, η ενεργειακή φτώχεια και γενικότερα οι δυσκολίες κάλυψης των ενεργειακών αναγκών των νοικοκυριών είναι ένα πολυπαραγοντικό πρόβλημα και συναρτάται με ένα πλήθος κοινωνικών και υλικών παραμέτρων, όπως το εισόδημα, η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, οι τιμές των καυσίμων, τα δίκτυα και οι προωθούμενες πολιτικές, αλλά και οι κοινωνικές σχέσεις και οι πρακτικές.

Υπό αυτό το πρίσμα, για να αποτιμήσουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά σε σχέση με την πρόσβαση σε ενέργεια στην Ελλάδα, καθώς και για να αναπτύξουμε μια προβληματική για την κατοχύρωση του δικαιώματος σε αξιοπρεπή κατοικία για όλους, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού συστήματος παραγωγής κατοικίας, με τα υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης, τη χαμηλή ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, τη συνύπαρξη νοικοκυριών διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων στο ίδιο κτίριο, καθώς και τη συνύπαρξη της κατοικίας με άλλες χρήσεις στο ίδιο κτίριο.

Οι ιδιαιτερότητες αυτές παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διάχυση των προβλημάτων πρόσβασης σε ενέργεια σε όλα τα κοινωνικά στρώματα (με διαφορετικό βέβαια τρόπο και ένταση), σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπου τα προβλήματα συγκεντρώνονται στα πιο φτωχά νοικοκυριά.

Υπό αυτό το πρίσμα, για να αποτιμήσουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά σε σχέση με την πρόσβαση σε ενέργεια στην Ελλάδα, καθώς και για να αναπτύξουμε μια προβληματική για την κατοχύρωση του δικαιώματος σε αξιοπρεπή κατοικία για όλους, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού συστήματος παραγωγής κατοικίας, με τα υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης, τη χαμηλή ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, τη συνύπαρξη νοικοκυριών διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων στο ίδιο κτίριο, καθώς και τη συνύπαρξη της κατοικίας με άλλες χρήσεις στο ίδιο κτίριο.

Οι ιδιαιτερότητες αυτές παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διάχυση των προβλημάτων πρόσβασης σε ενέργεια σε όλα τα κοινωνικά στρώματα (με διαφορετικό βέβαια τρόπο και ένταση), σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπου τα προβλήματα συγκεντρώνονται στα πιο φτωχά νοικοκυριά.

• περισσότερα και στο

• Η επιστροφή στην εποχή του Προμηθέα

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
στο https://www.efsyn.gr/themata/thema-tis-efsyn/227428_i-energeiaki-ftoheia-sta-hronia-tis-litotitas