σχέδιο νόμου: «Εκσυγχρονισμός της Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας»

[EΠΠΠΟ: φυσικά έτσι όπως έγιναν τα πράγματα δεν ξέρουμε τι συνεχίζεται και τι όχι, τι ισχύει και τια θα ισχύσει κλπ. Μάλλον όμως το πιο κάτω και οι προθέσεις της κυβέρνησης επ' αυτών ισχύουν απαρασάλευτα].

Εκσυγχρονισμός στο περιβάλλον ή όλα ελεύθερα;
του  Δημήτρη Μπουσμπουρα, βιολόγου-περιβαλλοντολόγου, 7/3/20, από το https://www.huffingtonpost.gr/entry/...EAABnBi1E

Με το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας πού τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση μέχρι την 18η Μαρτίου χάνουν το νόημά τους οι λέξεις.
Τίτλος του σχεδίου νόμου είναι «Εκσυγχρονισμός της Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας».Μέσα από 66 άρθρα επιχειρούνται αλλαγές στην διαδικασία Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης και ιδιαίτερα στην χωροθέτηση σταθμών ΑΠΕ, την διαχείριση των Προστατευόμενων Περιοχών, τους δασικούς χάρτες και τις περίφημες οικιστικές πυκνώσεις καθώς και την διαχείριση των αποβλήτων. Για άλλη μια φορά η έννοια «εκσυγχρονισμός» αποκτά μια διάσταση προσαρμογής σε έξωθεν επιταγές.
Το σχέδιο νόμου ακολουθεί την πρακτική της κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου και της υπουργού περιβάλλοντος Τίνας Μπιρμπίλη η οποία επίσης εισήγαγε, μέσα από την περιβαλλοντική νομοθεσία ρυθμίσεις που επέτρεπαν δραστηριότητες και έργα εντός των πιο κρίσιμων Προστατευόμενων Περιοχών.
Η διαδικασία Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης η οποία περιλαμβάνει δημόσια διαβούλευση και γνωμοδοτήσεις, μεταπίπτει σε μία τεχνοκρατική διαδικασία. Μέσα από μία σειρά διατάξεων η διαφάνεια περιορίζεται.
Μία χαρακτηριστική διάταξη είναι η θεσμοθέτηση των πιστοποιημένων αξιολογητών των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η θεσμοθέτηση αυτών των αξιολογητών είχε προταθεί παλαιότερα με στόχο να συμπλ/ηρώνεται η ανεπαρκής σε προσωπικό και κατάρτιση δημόσια διοίκηση, στον έλεγχο της πληρότητας των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ο αξιολογητής δηλαδή θα ήταν κάποιος ο οποίος, έχοντας καλή γνώση του αντικειμένου, θα επισήμαινε τις ελλείψεις και θα πρότεινε συγκεκριμένες διορθώσεις και προσθήκες και θα εισηγούνταν ορθότερους Περιβαλλοντικούς Όρους για την υλοποίηση των έργων ή των δραστηριοτήτων. Με το σχέδιο νόμου όμως έχουμε μία μεγάλη αντίστροφη. Ο «αξιολογητής» θα πληρώνεται από τον φορέα του έργου για να διευκολύνει την περιβαλλοντική αδειοδότηση επισπεύδοντας τις διαδικασίες. Έτσι η δημόσια διαβούλευση και η γνώμη των υπηρεσιών θα υποκαθίστανται από την γνώμη ενός ιδιώτη εξαρτώμενου αξιολογητή. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου, πιστή στη νεοφιλελεύθερη οπτική, δίνει ένα ακόμα εργαλείο στους επενδυτές περιορίζοντας ταυτόχρονα το δημόσιο και τους πολίτες σε ρόλο θεατή.
Ταυτόχρονα, επιχειρούνται μεγάλες αλλαγές στην διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών.
Μέχρι σήμερα υπήρχαν 36 Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών. Η προηγούμενη κυβέρνηση τους είχε αναθέσει την αρμοδιότητα της διαχείρισης όλων των περιοχών Natura της Ελλάδας. Το σύστημα ήδη είχε δείξει τα όρια του, καθώς οι Φορείς Διαχείρισης που είχαν αρχικά μία ή λίγες περιοχές Natura στην αρμοδιότητά τους, ανέλαβαν στην συνέχεια την διαχείριση πολύ περισσότερων περιοχών, συχνά δε περισσότερες από δέκα. Το προσωπικό ήταν λίγο και δεν προλάβαινε να ασχοληθεί με όλες τις αρμοδιότητες. Δεν προλάβαινε καν να επισκεφθεί τις περιοχές καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις η απόσταση από την έδρα ήταν πολύ μεγάλη και χρειάζονταν ακόμη και περισσότερες από πέντε ώρες οδήγησης από την έδρα του φορέα διαχείρισης για να φτάσει κάνεις στις πιο απομακρυσμένες από αυτές.
Με το σχέδιο νόμου οι συνενώσεις των υφιστάμενων Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών είναι πολύ μεγαλύτερες και συνεπώς καθίσταται πολύ πιο δύσκολη η διαχείριση τους.
Η πιο ριζική αλλαγή όμως είναι η δημιουργία ενός ενιαίου φορέα με το εύηχο όνομα ΟΦΥΚΕΠΑ - Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής. Σε αυτό το Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου το οποίο άμεσα και έμμεσα - λόγω χρηματοδότησης- θα ελέγχεται απολύτως από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα υπάγονται ως παραρτήματα τους οι τοπικοί φορείς. Οι αρμοδιότητες παραμένουν περίπου οι ίδιες μόνο που θα είναι κεντρικά ελεγχόμενες και με την διαφορά ότι δεν θα υπάρχει πλέον προσωπικό φύλαξης. Η φύλαξη ανατίθεται στις υφιστάμενες δομές δηλαδή στις υποστελεχωμένες και ανεπαρκείς δασικές υπηρεσίες. Έτσι η χώρα δεν θα έχει φύλακες προστατευόμενων περιοχών όπως οι περισσότερες οργανωμένες χώρες στον πλανήτη. Εδώ αντιθέτως έχουμε τους ιδιωτικούς φύλακες-πραιτωριανούς των κυνηγετικών ομοσπονδιών. Αντί λοιπόν σήμερα να δοθούν αρμοδιότητες και να φτιαχτεί ένα καινούργιο σώμα, κάτι σαν τους περίφημους rangers των Εθνικών Πάρκων της Αμερικής ή της Αφρικής, επιλέχθηκε η πλήρης κατάργηση της αρμοδιότητας.
Στους υπάρχοντες Φορείς Διαχείρισης ήδη από την δημιουργία τους, το 2003, είχε γίνει προσπάθεια να υπάρχουν στην διοίκηση του εκπρόσωποι του κεντρικού κράτους, της τοπικής αυτοδιοίκησης και περιβαλλοντικών φορέων ώστε να διαμορφώνονται διαδικασίες διαβούλευσης και συναίνεσης. Αυτό τώρα καταργείται και διαμορφώνεται ένα παρόμοιας σύνθεσης συμβουλευτικό όργανο που θα συνεδριάζει κάθε τρίμηνο για να δείχνει τύποις ότι υπάρχει διαδικασία γνωμοδότησης και διαβούλευσης σε τοπικό επίπεδο. Στην πράξη όμως γνωρίζουμε ότι αυτά τα όργανα υπολειτουργούν.
Θα μπορούσε κανείς να δεχτεί μία τέτοια προσπάθεια, καθώς με ένα συγκεντρωτικό όργανο όπως ΟΦΥΚΕΠΑ θα μπορούσε να επιτυγχάνεται οικονομία κλίμακας και αποδεσμευτεί το τοπικό επιστημονικό προσωπικό προκειμένου να ασχοληθεί σε πραγματικές εργασίες καταγραφών και παρακολούθησης περιοχών και σχεδιασμού της διαχείρισής τους. Στην πράξη όμως, ήδη το επιστημονικό προσωπικό απασχολείται κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του με την διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης στις περιοχές αρμοδιότητάς του, χωρίς μάλιστα να έχει την δυνατότητα, λόγω έλλειψης χρόνου και μέσων, να κάνει αυτοψίες σε αυτές.
Σε όλες τις περιοχές του κόσμου και σύμφωνα με τη διεθνή Ένωση για την προστασία της φύσης (IUCN), ενός οργανισμού που βρίσκεται δίπλα στον ΟΗΕ, έχουν καθοριστεί κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών, όπως τα Εθνικά Πάρκα, τα Καταφύγια Άγριας Ζωής και τα Προστατευόμενα Τοπία ή Φυσικοί Σχηματισμοί. Σε κάθε κατηγορία υπάρχουν ζώνες με διαβαθμίσεις προστασίας και ρυθμίσεων χρήσεις γης. Αυτές τις κατηγορίες και την ζώνωση ακολουθεί και η ελληνική νομοθεσία.
Το γενικό πνεύμα του σχεδίου νόμου που εισάγει δυνατότητες έργων και δραστηριοτήτων στις πιο ευαίσθητες περιοχές φαίνεται στις διατάξεις που αφορούν τις ειδικότερες ζώνες των προστατευόμενων περιοχών. Μία κατηγορία από τις διαβαθμισμένες ζώνες στις σημαντικότερες προστατευόμενες περιοχές είναι οι ζώνες Απόλυτης Προστασίας της Φύσης. Αυτές είναι λίγες και μικρές σε έκταση περιοχές, όπου δεν επιτρέπεται καμία ανθρώπινη δραστηριότητα εκτός από την έρευνα. Τέτοιες περιοχές είναι το Παρθένο Δάσος της Ροδόπης οι μικρές νησίδες στους υγροτόπους ή στο Αιγαίο, όπου φωλιάζουν σπάνια και απειλούμενα είδη πουλιών, μικρές ζώνες πολύ σημαντικές για τη χλωρίδα ή άλλα είδη κρισίμως κινδυνεύοντα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο σχέδιο νόμου που κατατέθηκε περιλαμβάνονται ρυθμίσεις μεταξύ των οποίων επιτρέπονται στις Περιοχές Απόλυτης Προστασίας της Φύσης «οι εξορυκτικές δραστηριότητες όπως ορυχεία λατομεία, μεταλλεία, αμμοληψίες, ζώνες έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων».Μετά από την εξόφθαλμη αυτή παραφωνία, η συγκεκριμένη διάταξη αποσύρθηκε αμέσως μετά την ανάρτηση. Παραμένουν όμως άλλες διατάξεις που δεν συνάδουν με το καθεστώς της απόλυτης προστασίας της φύσης όπως κτήρια, δρόμοι και «κατασκευές δικτύων υποδομής και εγκαταστάσεων κοινής ωφέλειας μετά των παραρτημάτων αυτών (υπέργειων και υπόγειων)».
Ανάλογες διατάξεις επιχειρείται να εισαχθούν σε όλες τις κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών όπως οι ζώνες Προστασίας της Φύσης και οι ζώνες Διαχείρισης Οικοτόπων και Ειδών. Είναι φανερό ότι αυτές οι διατάξεις γράφτηκαν από χωροτάκτες και όχι από ειδικούς στο φυσικό περιβάλλον. Για άλλη μία φορά επιχειρείται με μία αυθαίρετη και οριζόντια προσέγγιση να εισαχθούν ρυθμίσεις με τρόπο άκαμπτο που δεν θα επιτρέπουν, κατά την σύνταξη των Προεδρικών Διαταγμάτων με τις ρυθμίσεις για κάθε περιοχή Natura που βρίσκονται σε εξέλιξη εδώ και έναν χρόνο, να υπάρξουν επιστημονικές προσεγγίσεις για την διατήρηση των σπάνιων και απειλούμενων ειδών χλωρίδας και πανίδας. Αντί μιάς επιστημονικής οικολογικής προσέγγισης θα κυριαρχήσει η λογική του χωροτάκτη που επιδιώκει να «βολέψει» παντού όλες τις δυνατότητες ανάπτυξης.
Αν τα πράγματα εξελιχθούν έτσι οι προστατευόμενες περιοχές θα είναι έρμαιο των διαθέσεων οποιουδήποτε να υλοποιήσει ένα αναπτυξιακό έργο ή δραστηριότητα μέσω μιας τυπικής διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης.
Η διαβούλευση θα είναι ανοιχτή για λίγες ημέρες. Οι πολίτες και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις θα πρέπει να αντιδράσουν. Αλλιώς θα έχουμε παντού υποδομές όλων των κατηγοριών, αιολικά και εκατοντάδες στρέμματα με φωτοβολταϊκά στις προστατευόμενες περιοχές. Θα έχουμε παντού καλώδια και κατασκευές ακόμα και στις ζώνες Απόλυτης Προστασίας της Φύσης με ότι αυτό συνεπάγεται εις βάρος του τοπίου και των απειλούμενων ειδών.
---
Από την αναμόρφωση στην… παραμόρφωση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας
Τάσος Σαραντής, 26/3/20, από το https://www.efsyn.gr/node/236744

Αν και ο τίτλος του θα μπορούσε να αποπνέει κάποια αισιοδοξία, το περιεχόμενό του προμηνύει έντονο πισωγύρισμα σε ότι αφορά την προστασία τους περιβάλλοντος στη χώρα μας.
Με τίτλο «Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας», το νομοσχέδιο που κατέθεσε το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα καθορίσει την μελλοντική περιβαλλοντική πολιτική για θέματα που αφορούν τις διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης, τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών, τους δασικούς χάρτες και τα αυθαίρετα εντός δασών, τη διαχείριση αποβλήτων, την αδειοδότηση έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και τη μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας.
Δεν είναι τυχαίο ότι το νομοσχέδιο δέχτηκε εκτεταμένο και δριμύτατο σχολιασμό από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, φορείς και πολίτες στα πλαίσια μιας δημόσιας διαβούλευσης που έληξε με συνοπτικές διαδικασίες και διήρκεσε μόλις 14 μέρες, λίγο πριν μπούμε όλοι σε κατ’ οίκον απομόνωση. Και παρόλο που οι υπηρεσίες και τα στελέχη του υπουργείου επεξεργάζονταν το νομοσχέδιο επί 6 ολόκληρους μήνες.

Περιβαλλοντική αδειοδότηση
«Οι ρυθμίσεις που έθεσε σε δημόσια διαβούλευση το υπουργείο φέρνουν μεγάλη αναστάτωση στα περιβαλλοντικά πράγματα, καθώς προμηνύουν σημαντική επιδείνωση σε καίρια πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής», αναφέρει η Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής περιβαλλοντικής πολιτικής του WWF Ελλάς.
«Το υπουργείο επιχειρεί σοβαρές αλλαγές στη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, μέσω της ενεργοποίησης του θεσμού των ιδιωτών αξιολογητών των περιβαλλοντικών μελετών, της σύντμησης των απαιτούμενων χρόνων γνωμοδότησης από δημόσιες υπηρεσίες και της συρρίκνωσης του περιεχομένου των φακέλων αδειοδότησης».
«Ουσιαστικά, οι προτεινόμενες μεταβολές υπονομεύουν σοβαρά την ουσία της διαδικασίας εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την καλή εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου. Το κυριότερο όμως, είναι ότι σχεδόν εκμηδενίζουν τον ρόλο της δημόσιας διοίκησης, ως εγγυήτριας της καλής εφαρμογής των κανόνων και της εκ των προτέρων εξέτασης των πιθανών επιπτώσεων ενός νέου έργου ή δραστηριότητας στη βιοποικιλότητα, τα οικοσυστήματα και το κλίμα», αναφέρει η Θεοδότα Νάντσου.
Προστατευόμενες περιοχές
«Το νομοσχέδιο αλλάζει άρδην τη διακυβέρνηση των προστατευόμενων περιοχών, επιχειρώντας μια - κατ’ αρχάς καλοδεχούμενη, στην πραγματικότητα όμως δομικά χωλή- συγκέντρωση του συστήματος διοίκησης. Η προτεινόμενη υπαγωγή των σχημάτων διοίκησης σε ένα ενιαίο νομικό πρόσωπο, τον λεγόμενο «Οργανισμό φυσικού περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής» (ΟΦΥΠΕΚΑ), ως αποκεντρωμένων μονάδων του, θα έχει μεν ως αποτέλεσμα την εξοικονόμηση σημαντικών πόρων που τώρα δαπανώνται για καθαρά διοικητικές λειτουργίες των φορέων διαχείρισης, όμως δεν προσφέρει καμία εγγύηση αναβάθμισης του έργου που σήμερα επιτελούν οι φορείς αυτοί».
«Τόσο η αδύναμη δομή και η ισχνή εξουσία του ίδιου του ΟΦΥΠΕΚΑ, όσο κυρίως και η αποψιλωμένη εκδοχή των αρμοδιοτήτων που μεταφέρονται από τους σημερινούς φορείς διαχείρισης στις νέες προτεινόμενες μονάδες, δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας για ενίσχυση του συστήματος διακυβέρνησης των προστατευόμενων περιοχών και κατ’ επέκταση για αποτελεσματική προστασία της ζωής που φιλοξενούν οι εν λόγω περιοχές».
«Σημαντικότερα προβλήματα είναι η αφαίρεση της αρμοδιότητας έκφρασης γνώμης για υπό αδειοδότηση έργα και δραστηριότητες (ήδη αδύναμη και χρήζουσα ενίσχυσης στο ισχύον σύστημα), η απουσία μέριμνας για τη φύλαξη, και βεβαίως η απογοητευτική αποδυνάμωση της τοπικής συμμετοχής που πρέπει επιτέλους να αντιμετωπιστεί ως θεμελιώδες συστατικό για τη βιώσιμη διοίκηση των πυρήνων βιοποικιλότητας της χώρας».

Αποδυνάμωση
«Ειδικά όσον αφορά στο μοντέλο των φορέων διαχείρισης, που με δυσκολίες λειτουργεί από το 2003, αυτό αντιμετωπίζει μεν την πάγια πολιτική αδιαφορία και την έλλειψη κεντρικού συντονισμού και καθοδήγησης, όμως έχει προσφέρει σημαντικό έργο για την αναχαίτιση απειλών και την ουσιαστική προστασία της βιοποικιλότητας».
«Κάθε προσπάθεια αντικατάστασης των φορέων διαχείρισης με άλλο σύστημα θα πρέπει να προσφέρει σημαντικές βελτιώσεις στην αποτελεσματικότητα και να ενισχύει την ουσιαστική τοπική συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων. Με άλλα λόγια, το σύστημα που προωθεί το ΥΠΕΝ δεν βελτιώνει τα πράγματα, αλλά αντίθετα αποδυναμώνει σημαντικές λειτουργίες που θα έπρεπε να θωρακίζονται και να ενισχύονται περαιτέρω ως περιβαλλοντικό κεκτημένο»,.
«Η πιο κρίσιμη μεταβολή που επιχειρείται με το νομοσχέδιο είναι ο ορισμός των χρήσεων γης που θα επιτρέπονται ανά ζώνη προστασίας. Αν και επί της αρχής αυτή η προσπάθεια μπορεί να φέρει μια συστηματοποίηση που θα συμβάλει στη σαφήνεια των μέτρων προστασίας ανά περιοχή, οι ίδιες οι χρήσεις που εισάγει το νομοσχέδιο είναι ανησυχητικά επιβαρυντικές για την καλή κατάσταση διατήρησης των προστατευτέων οικολογικών χαρακτηριστικών των περιοχών αυτών», επισημαίνει η Θεοδότα Νάντσου.

Αδειοδότηση έργων ΑΠΕ
«Σε σχέση με τις διατάξεις που αφορούν την επιτάχυνση της αδειοδότησης έργων ΑΠΕ, επισημαίνεται ο κίνδυνος τέτοια έργα κατηγορίας Α, δηλαδή με πιθανές σημαντικές αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, να σπεύσουν να διασφαλίσουν την περιβαλλοντική τους αδειοδότηση σε τόπους NATURA 2000 σαν αυτούς που καλύπτουν σχεδόν ολοκληρωτικά τον δήμο Πρεσπών», αναφέρει η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών.
«Σύντομα όμως, σύμφωνα με τον προγραμματισμό του ΥΠΕΝ, οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης και δραστηριότητες στους τόπους αυτούς θα ρυθμιστούν με προεδρικά διατάγματα με τα οποία είναι πιθανό να απαγορευτεί ολικά ή κατά ζώνες η εγκατάσταση τέτοιων έργων και δραστηριοτήτων, γεγονός που θα οδηγήσει σε διαμάχες και πρόσθετες επιπλοκές. Πρέπει λοιπόν να γίνει άμεσα δεκτή η πρόταση των περιβαλλοντικών οργανώσεων που ζητούν να “παγώσει η περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων κατηγορίας Α σε περιοχές NATURA 2000 έως ότου εκδοθούν τα προεδρικά διατάγματα χαρακτηρισμού και όρων γι’ αυτές τις περιοχές».
«Η πλέον ακατανόητη “μεταρρύθμιση” (του νομοσχεδίου) είναι εκείνη που προσπαθεί, με τροποποίηση ενός προεδρικού διατάγματος, το οποίο εκδόθηκε κατ’ εξουσιοδότηση διατάξεων αμιγώς πολεοδομικού χαρακτήρα και το οποίο ορίζει κατηγορίες και χρήσης γης ως εργαλείο για τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τον αστικό δηλαδή κατά βάση χώρο, να προδιαγράψει επιτρεπόμενες χρήσεις και δραστηριότητες εντός προστατευόμενων περιοχών. Αυτό καταλήγει σε παράλογες και δυνητικά καταστροφικές προβλέψεις, με πιο χαρακτηριστικές τη νομιμοποίηση σειράς αστικών χρήσεων, όπως νέους δρόμους και δίκτυα υποδομής, στις ζώνες απόλυτης προστασίας», επισημαίνει η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών.