Αναρτήσεις
Χαίρε Όρος Αλατόμητος, του Γιώργου Ντούρου
με αφορμή την πιο πάνω ανάρτηση
Περιοδικό: Οικοτοπία
τεύχος 23, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2002: σ. 18
http://www.evonymos.org/greek/prosfata01.asp?iddimosiey=36
τεύχος 23, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2002: σ. 18
http://www.evonymos.org/greek/prosfata01.asp?iddimosiey=36
Χαίρε Ορος Αλατόμητον
του Γιώργου Ντούρου
Ο προσδιορισμός της έννοιας του τοπίου αποτέλεσε αντικείμενο διαφόρων επιστημών και κατά καιρούς δόθηκαν διάφοροι ορισμοί. Έτσι, το τοπίο ορίσθηκε είτε ως οπτική εικόνα, είτε ως οικοσύστημα, είτε ως μέσο ικανοποίησης των ανθρωπίνων αναγκών, είτε ως βιούμενος χώρος.
Διάφορες επίσης προσπάθειες έγιναν για την εκτίμηση της αισθητικής αξίας του τοπίου, χωρίς ωστόσο να υπάρχει μέχρι σήμερα μια κοινά αποδεκτή μέθοδος, με αποτέλεσμα οι εκτιμήσεις αυτές να έχουν πάντα ένα υποκειμενισμό.
Είναι όμως ευρύτατα αποδεκτό ότι τα στοιχεία που συνθέτουν ένα τοπίο, οι φυσικοί ή ανθρωπογενείς παράγοντες, είναι οι εξής:
Το τοπογραφικό ανάγλυφο της περιοχής
- Οι βλαστικοί σχηματισμοί
- Οι υδάτινοι σχηματισμοί
- Το κλίμα της περιοχής
- Το ανθρωποποιητά στοιχεία της περιοχής
Ακόμα, κανένα τοπίο δεν είναι στατικό και αμετάβλητο. Τα επιμέρους στοιχεία του και η συνολική του εικόνα μπορεί να μεταβάλλονται σε μικρούς σχετικά ή μεγάλους χρόνους, είτε από φυσική αίτια (σεισμούς, ηφαίστεια, κατολισθήσεις, δράση του κλίματος και του νερού κλπ.), είτε από ανθρώπινες δραστηριότητες, (αποψιλώσεις της βλαστήσεως, πυρκαγιές, οικιστικές επεκτάσεις κλπ).
Κάθε τοπίο είναι μια γεωγραφική περιοχή όπως την παρατηρούμε από κάποιο σημείο ή αλλιώς το σύνολο και η σύνθεση των στοιχείων σε μια περιοχή ή σε μία ζώνη που κινούμαστε. Σε κάθε περίπτωση τοπίου υπάρχει ένα γεωλογικό υπόθεμα με την συγκεκριμένη του σκληρότητα και χημική σύσταση και ένα τοπογραφικό ανάγλυφο εντελώς ιδιαίτερο και μοναδικό, που διαμορφώθηκαν με την επίδραση φυσικών κυρίως δυνάμεων σε μεγάλους ή και τεράστιους χρόνους. Η εμφάνιση του νερού, το έδαφος, οι βλαστητικοί σχηματισμοί, οι πληθυσμοί των ζώων και ο άνθρωπος μπορεί να λείπουν από ένα τοπίο. Πάντα όμως υπάρχει το γεωλογικό υπόθεμα με την γεωλογική του ιστορία και το ανάγλυφο με την αποκλειστική του ιδιαιτερότητα και μοναδικότητα. Το ανάγλυφο κυρίως διαμορφώνει την οπτική εικόνα του τοπίου και μπορεί να είναι από μονότονο ή αδιάφορο στις πεδινές περιοχές, ήπιο σε λοφώδεις περιοχές, σε φαράγγια, σε ορθοπλαγιές, σε σπήλαια κλπ. Η χημική σύσταση του γεωλογικού υποθέματος καθορίζει το είδος του εδάφους και ως ένα βαθμό το είδος της βλαστήσεως που μπορεί να αναπτυχθεί σε μία περιοχή.
Το ανάγλυφο επηρεάζει σημαντικά την κατανομή της βλαστήσεως στις εδαφικές επιφάνειες. Βαθύτερα εδάφη και πλουσιότερη βλάστηση αναπτύσσεται στο κάτω μέρος κλιτυών απ’ ότι στο άνω μέρος των κλιτυών και στις κορυφές.
Η γεωλογική δομή καθορίζει ως ένα βαθμό την εμφάνιση και την κατανομή του πηγαίου νερού σε συνάρτηση με το κλίμα. Το ανάγλυφο με την διαμόρφωση των κοιλωμάτων και των κορυφογραμμών καθορίζει, σε συνάρτηση και με το κλίμα, τις χιονοσκεπείς εκτάσεις και τις υδάτινες επιφάνειες. Είναι ο υποδοχέας του νερού και κατ’ επέκταση του εδάφους, της βλαστήσεως, της πανίδας του οικοσυστήματα διαμορφώνονται σε βραχώδεις ορθοπλαγιές, σε φαράγγια και σε σπήλαια.
Αυτό λοιπόν το στοιχείο του τοπίου διαμορφώνει την φυσική τάξη πραγμάτων.
Το γεωλογικό υπόθεμα είναι ταυτόχρονα πηγή πρώτων υλών και οικοδομικών υλικών. Οι εξορυκτικές και λατομικές δραστηριότητες διαμόρφωσαν συγκεκριμένους τύπους οικονομίας, αλλά και επηρέασαν αρνητικά το τοπίο σε πολλές περιοχές. Στο είδος του πετρώματος της περιοχής οφείλονται διάφορα πολιτιστικά στοιχεία που αναπτύχθηκαν στο παρελθόν στην οικοδομική και στην αρχιτεκτονική. Είναι σε όλους γνωστά το γκρίζο χρώμα του ιζηματογενούς ασβεστόλιθου στο Ζαγόρι της Ηπείρου και στα οικοδομήματά του. Το ιδιαίτερο χρώμα στην οικοδομική του Πηλίου και την αρχιτεκτονική των Κυκλάδων, οι πωρόλιθοι της Βέροιας και της Έδεσσας που χαρακτηρίζουν τα οικοδομήματα της περιοχής, τα μάρμαρα της Πεντέλης κοκ, δηλαδή πολιτιστικά στοιχεία που αναπτύχθηκαν σε εποχές που οι μεταφορές βαρέων οικοδομικών υλικών σε μεγάλες αποστάσεις ήταν δύσκολη και που έλκουν την ιδιαιτερότητα και την αξία τους στο είδος και το χρώμα του γεωλογικού υποθέματος της περιοχής.
Τώρα το ανάγλυφο είναι ίσως το πιο τρωτό στοιχείο του τοπίου στην εποχή μας. Κάθε επέμβαση σε αυτό είναι σχεδόν μη αναστρέψιμη. Μπορούμε να αποκαταστήσουμε, σε σημαντικό βαθμό, τη βλάστηση μιας περιοχής που καταστράφηκε. Μπορούμε, ως ένα βαθμό, να βελτιώσουμε έναν βιότοπο, να ανορθώσουμε ένα οικοσύστημα σε σχετικά μικρούς χρόνους και μπορούμε να αναδιατάξουμε την εμφάνιση του νερού που είναι, κατά ένα τρόπο, «πλαστικό» στοιχείο. Μπορούμε ακόμα, σήμερα με την τεχνολογία, να ελέγξουμε απόλυτα, ίσως, την εικόνα των ανθρωποποιητών στοιχείων, να στήσουμε ή να κατεδαφίσουμε οποιοδήποτε τεχνικό έργο. Δεν μπορούμε όμως να ξαναφτιάξουμε έναν βράχο που σπάσαμε. Δεν μπορούμε παρά σε περιορισμένη έκταση, να αποκαταστήσουμε στην αρχική παρθενική του γεωμετρία ένα ανάγλυφο που διαταράξαμε.
«Χαίρε όρος αλατόμητον». Αυτή την εικόνα του αδιατάρακτου ορεινού αναγλύφου δανείζεται ο υμνογράφος της Παναγίας στους «χαιρετισμούς» για να αποδώσει τα υπερφυσικά χαρακτηριστικά της. Στην εποχή μας η εικόνα αυτή γίνεται όλο και σπανιότερη.
Διάφορες επίσης προσπάθειες έγιναν για την εκτίμηση της αισθητικής αξίας του τοπίου, χωρίς ωστόσο να υπάρχει μέχρι σήμερα μια κοινά αποδεκτή μέθοδος, με αποτέλεσμα οι εκτιμήσεις αυτές να έχουν πάντα ένα υποκειμενισμό.
Είναι όμως ευρύτατα αποδεκτό ότι τα στοιχεία που συνθέτουν ένα τοπίο, οι φυσικοί ή ανθρωπογενείς παράγοντες, είναι οι εξής:
Το τοπογραφικό ανάγλυφο της περιοχής
- Οι βλαστικοί σχηματισμοί
- Οι υδάτινοι σχηματισμοί
- Το κλίμα της περιοχής
- Το ανθρωποποιητά στοιχεία της περιοχής
Ακόμα, κανένα τοπίο δεν είναι στατικό και αμετάβλητο. Τα επιμέρους στοιχεία του και η συνολική του εικόνα μπορεί να μεταβάλλονται σε μικρούς σχετικά ή μεγάλους χρόνους, είτε από φυσική αίτια (σεισμούς, ηφαίστεια, κατολισθήσεις, δράση του κλίματος και του νερού κλπ.), είτε από ανθρώπινες δραστηριότητες, (αποψιλώσεις της βλαστήσεως, πυρκαγιές, οικιστικές επεκτάσεις κλπ).
Κάθε τοπίο είναι μια γεωγραφική περιοχή όπως την παρατηρούμε από κάποιο σημείο ή αλλιώς το σύνολο και η σύνθεση των στοιχείων σε μια περιοχή ή σε μία ζώνη που κινούμαστε. Σε κάθε περίπτωση τοπίου υπάρχει ένα γεωλογικό υπόθεμα με την συγκεκριμένη του σκληρότητα και χημική σύσταση και ένα τοπογραφικό ανάγλυφο εντελώς ιδιαίτερο και μοναδικό, που διαμορφώθηκαν με την επίδραση φυσικών κυρίως δυνάμεων σε μεγάλους ή και τεράστιους χρόνους. Η εμφάνιση του νερού, το έδαφος, οι βλαστητικοί σχηματισμοί, οι πληθυσμοί των ζώων και ο άνθρωπος μπορεί να λείπουν από ένα τοπίο. Πάντα όμως υπάρχει το γεωλογικό υπόθεμα με την γεωλογική του ιστορία και το ανάγλυφο με την αποκλειστική του ιδιαιτερότητα και μοναδικότητα. Το ανάγλυφο κυρίως διαμορφώνει την οπτική εικόνα του τοπίου και μπορεί να είναι από μονότονο ή αδιάφορο στις πεδινές περιοχές, ήπιο σε λοφώδεις περιοχές, σε φαράγγια, σε ορθοπλαγιές, σε σπήλαια κλπ. Η χημική σύσταση του γεωλογικού υποθέματος καθορίζει το είδος του εδάφους και ως ένα βαθμό το είδος της βλαστήσεως που μπορεί να αναπτυχθεί σε μία περιοχή.
Το ανάγλυφο επηρεάζει σημαντικά την κατανομή της βλαστήσεως στις εδαφικές επιφάνειες. Βαθύτερα εδάφη και πλουσιότερη βλάστηση αναπτύσσεται στο κάτω μέρος κλιτυών απ’ ότι στο άνω μέρος των κλιτυών και στις κορυφές.
Η γεωλογική δομή καθορίζει ως ένα βαθμό την εμφάνιση και την κατανομή του πηγαίου νερού σε συνάρτηση με το κλίμα. Το ανάγλυφο με την διαμόρφωση των κοιλωμάτων και των κορυφογραμμών καθορίζει, σε συνάρτηση και με το κλίμα, τις χιονοσκεπείς εκτάσεις και τις υδάτινες επιφάνειες. Είναι ο υποδοχέας του νερού και κατ’ επέκταση του εδάφους, της βλαστήσεως, της πανίδας του οικοσυστήματα διαμορφώνονται σε βραχώδεις ορθοπλαγιές, σε φαράγγια και σε σπήλαια.
Αυτό λοιπόν το στοιχείο του τοπίου διαμορφώνει την φυσική τάξη πραγμάτων.
Το γεωλογικό υπόθεμα είναι ταυτόχρονα πηγή πρώτων υλών και οικοδομικών υλικών. Οι εξορυκτικές και λατομικές δραστηριότητες διαμόρφωσαν συγκεκριμένους τύπους οικονομίας, αλλά και επηρέασαν αρνητικά το τοπίο σε πολλές περιοχές. Στο είδος του πετρώματος της περιοχής οφείλονται διάφορα πολιτιστικά στοιχεία που αναπτύχθηκαν στο παρελθόν στην οικοδομική και στην αρχιτεκτονική. Είναι σε όλους γνωστά το γκρίζο χρώμα του ιζηματογενούς ασβεστόλιθου στο Ζαγόρι της Ηπείρου και στα οικοδομήματά του. Το ιδιαίτερο χρώμα στην οικοδομική του Πηλίου και την αρχιτεκτονική των Κυκλάδων, οι πωρόλιθοι της Βέροιας και της Έδεσσας που χαρακτηρίζουν τα οικοδομήματα της περιοχής, τα μάρμαρα της Πεντέλης κοκ, δηλαδή πολιτιστικά στοιχεία που αναπτύχθηκαν σε εποχές που οι μεταφορές βαρέων οικοδομικών υλικών σε μεγάλες αποστάσεις ήταν δύσκολη και που έλκουν την ιδιαιτερότητα και την αξία τους στο είδος και το χρώμα του γεωλογικού υποθέματος της περιοχής.
Τώρα το ανάγλυφο είναι ίσως το πιο τρωτό στοιχείο του τοπίου στην εποχή μας. Κάθε επέμβαση σε αυτό είναι σχεδόν μη αναστρέψιμη. Μπορούμε να αποκαταστήσουμε, σε σημαντικό βαθμό, τη βλάστηση μιας περιοχής που καταστράφηκε. Μπορούμε, ως ένα βαθμό, να βελτιώσουμε έναν βιότοπο, να ανορθώσουμε ένα οικοσύστημα σε σχετικά μικρούς χρόνους και μπορούμε να αναδιατάξουμε την εμφάνιση του νερού που είναι, κατά ένα τρόπο, «πλαστικό» στοιχείο. Μπορούμε ακόμα, σήμερα με την τεχνολογία, να ελέγξουμε απόλυτα, ίσως, την εικόνα των ανθρωποποιητών στοιχείων, να στήσουμε ή να κατεδαφίσουμε οποιοδήποτε τεχνικό έργο. Δεν μπορούμε όμως να ξαναφτιάξουμε έναν βράχο που σπάσαμε. Δεν μπορούμε παρά σε περιορισμένη έκταση, να αποκαταστήσουμε στην αρχική παρθενική του γεωμετρία ένα ανάγλυφο που διαταράξαμε.
«Χαίρε όρος αλατόμητον». Αυτή την εικόνα του αδιατάρακτου ορεινού αναγλύφου δανείζεται ο υμνογράφος της Παναγίας στους «χαιρετισμούς» για να αποδώσει τα υπερφυσικά χαρακτηριστικά της. Στην εποχή μας η εικόνα αυτή γίνεται όλο και σπανιότερη.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου