Αναρτήσεις
Το Σπήλαιο Σκοτεινή, στα Θαρούνια
[ΕΠΠΠΟ: συγκέντρωση υλικού: Ελ. Σταθοπούλου, επιμέλεια: ΔΔΣ]
Η πρωτοελλαδική περίοδος στη Σκοτεινή Θαρρουνίων
του Ανδρέα Καπετάνιου
January 1994
στο : «Η πρωτοελλαδική περίοδος στη Σκοτεινή Θαρρουνίων», σε Α. Σάμψων (εκδ.), Σκοτεινή Θαρρουνίων: το Σπήλαιο, ο Οικισμός και το Νεκροταφείο, Αθήνα 1994 (pp.304-313)
πηγή: https://www.researchgate.net/publication/347357657_E_protoelladike_periodos_ste_Skoteine_Tharrounion
Στη συμβολή αυτή δημοσιεύεται το αρχαιολογικό σύνολο της πρωτοελλαδικής περιόδου που ανασκάφηκε στο σπήλαιο Σκοτεινής Θαρρουνίων στην Εύβοια. Βρέθηκαν πολλά όστρακα που ανήκουν σε κατηγορίες χονδροειδούς, αλλά και πρωτοβερνίκωτης κεραμεικής, και λίγα μονόχρωμα. Τα σχήματα που κυριαρχούν είναι η ρηχή φιάλη ή πινάκιο, μεσαίου μεγέθους βαθιές φιάλες με επίπεδα χείλη, πυξίδες και πρόχοι. Κάποια όστρακα ανήκουν στα ιδιότυπα αγγεία, γνωστά ως «baking pans». Κύμβες (σαλτσιέρες) υψηλής ποιότητας αποτελούν το κύριο σχήμα της κατηγορίας των πρωτοβερνίκωτων. Τα όστρακα αυτής της κατηγορίας βρέθηκαν όλα μαζί, στην ίδια ανασκαφική συνάφεια, μαζί με λαβή μονόχρωμου, στιλβωτού ασκού. Ακόμη, ανασκάφηκαν μία πήλινη σφραγίδα, όστρακο πιθοειδούς αγγείου με δύο σειρές σφραγισμάτων και αρκετά χάλκινα αντικείμενα. Τα ευρήματα αυτά μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο ομάδες: α. αυτά που ήταν συγκεντρωμένα γύρω από στρώμα στάχτης εστίας και β. αυτά που βρέθηκαν διασκορπισμένα σε διάφορα σημεία του σπηλαίου. Η πρώτη ομάδα υποδηλώνει συγκεκριμένη χρήση, σκοπό και χρόνο, που πιθανόν να σχετίζεται με την αποθήκευση τροφών, καθώς από τον ίδιο ορίζοντα απομονώθηκε ποσότητα απανθρακωμένων σπόρων. Η δεύτερη, ίσως, σηματοδοτεί περιστασιακές επισκέψεις.
---
Θαρούνια Ευβοίας και σπήλαιο
Στο σπήλαιο Σκοτεινή, κοντά στο χωριό, έχουν βρεθεί ίχνη κατοίκησης από τη μέση νεολιθική εποχή μέχρι τη μυκηναϊκή εποχή, καθώς και από τους ιστορικούς χρόνους• φαίνεται όμως η πιο εντατική κατοίκηση να έλαβε χώρα από το τέλος της 6ης έως και την 4η χιλιετία π.Χ, το οποίο αντιστοιχεί στην ύστερη νεολιθική περίοδο. Τα ευρήματα από το σπήλαιο είναι κυρίως πιθάρια, τα οποία υποδεικνύουν αποθηκευτική χρήση. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα άθικτα πρωτοβερνίκωτα αγγεία. Κατά καιρούς γίνονταν στο σπήλαιο ταφές και λατρευτικές πράξεις. Κοντά στο σπήλαιο βρέθηκαν λείψανα μικρού νεολιθικού οικισμού και νεκροταφείο της ίδιας εποχής, καθώς και πρωτοελλαδικές θέσεις (όπως στη θέση Κρούσματα).[4][5]
πηγή σχεδίων: Στέλλα Κατσαρού, βλ. κατωτέρω
Το χωριό αναφέρεται σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1474 με την ονομασία Sarunya. Σύμφωνα με το κατάστιχο, είχε 26 σπίτια.[6] Το χωριό στη σημερινή θέση κτίστηκε το 1666 από κατοίκους του παλιού χωριού Κακή Πέτρα, συγκεκριμένα από αυτούς που απέμειναν μετά από μία θανατηφόρα πανώλη. Τα ερείπια του παλιού χωριού σώζονται μέχρι σήμερα σε απότομο λόφο ανάμεσα στα Θαρούνια και το Τραχήλι, όπου βρίσκονται κατάλοιπα βυζαντινής οχύρωσης και ο τοιχογραφημένος βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου.[7]
Ο οικισμός ενσωματώθηκε στο δήμο Ταμυναίων το 1836, ενώ το 1845 μεταφέρθηκαν στο δήμο Δυστίων. Το Σεπτέμβριο του 1896 ο δήμος Δυστίων μετονομάστηκε σε δήμο Ταμυναίων, ενώ από τον Αύγουστο του 1912 το χωριό αποτελούσε κοινότητα. Στις 4 Δεκεμβρίου 1997, η κοινότητα καταργήθηκε και το χωριό έγινε δημοτικό διαμέρισμα, μετά την ενοποίηση των Δήμων και Κοινοτήτων υπό το πρόγραμμα Ιωάννης
Βιβλιογραφία:
4. Σάμψων, Αδαμάντιος (1993). Σκοτεινή Θαρρουνίων: Το σπήλαιο, ο οικισμός και το νεκροταφείο. Αθήνα. σελ. 225-253, 261, 263-269.
5. Νικολόπουλος, Βαγγέλης (2015). «Η Προϊστορική Εποχή της Εύβοιας». ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΛΕΣ Τόµος Γ : ΒΟΙΩΤΙΑ & ΕΥΒΟΙΑ. Αθήνα: Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. σελ. 169. ISBN 978-618-5060-10-7.
6. Μπαλτά, Ευαγγελία (1989). L' Eubee a la fin du XV siecle: economie et population: les registres de l'annee 1474. Αθήνα: Εταιρεία Ευβοϊκών Μελετών. σελ. 123, 313.
7. Σάμψων, Αδαμάντιος (1993). Σκοτεινή Θαρρουνίων: Το σπήλαιο, ο οικισμός και το νεκροταφείο. Αθήνα. σελ. 254.
---
Λατρευτική δραστηριότητα στο σπήλαιο Σκοτεινή κατά τους Μυκηναϊκούς και τους κλασικούς χρόνους
της Στέλλας Κατσαρού
Στο τέλος της Εποχής του Χαλκού (Μυκηναϊκή ή 13η χιλιετία π.Χ.) και κατά τους ιστορικούς χρόνους το σπήλαιο Σκοτεινή στα Θαρρούνια της κεντρικής Εύβοιας χρησιμοποιείται κατά διαστήματα ως χώρος λατρείας. Αυτό συμβαίνει μετά από αιώνες οικιακών δραστηριοτήτων κατά τη Νεολιθική και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Στη σύντομη περίοδο της λατρείας κατά τη Μυκηναϊκή, οι επισκέπτες ανάβουν πυρά στο χώρο και χρησιμοποιούν κύλικες (με διακόσμηση σπειρών, τριγλύφων, μίσχων, κυματοειδών γραμμών, ρόμβων), έναν ψευδόστομο αμφορέα και χονδροειδή αγγεία μεγάλων διαστάσεων. Ανάμεσά τους φέρνουν και ένα Ψ-σχημο ειδώλιο.
Ακολουθούν λίγοι αιώνες κατά τους οποίους στο σπήλαιο δεν υπάρχει ίχνος ανθρώπινης παρουσίας. Nέοι επισκέπτες έρχονται για λατρευτικό σκοπό κατά τη Γεωμετρική περίοδο τον 7ο αιώνα και μετά πάλι κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. Τα κατάλοιπα αυτής της χρήσης περιλαμβάνουν τμήματα σκύφων με γεωμετρική διακόσμηση την πρώτη περίοδο και στη συνέχεια θραύσματα λύχνων, μελανόμορφων αγγείων, ερυθρόμορφων κρατήρων, αλλά και χονδροειδών αγγείων. Ένα ιδιαίτερο εύρημα είναι τα τμήματα από κεραμικές μελισσοκυψέλες: δημιουργούν απορία για το ρόλο τους σε σπήλαιο. Είχαν πρακτική χρήση ή κάποια σημασία ως αφιερώματα;
Σποραδικά αντικείμενα ανήκουν στους ρωμαϊκούς χρόνους (3ος αιώνας μ.Χ.) και υποδηλώνουν την τελευταία περίοδο των λατρευτικών επισκέψεων. Από τα ευρήματα αυτά συμπεραίνεται ότι το σπήλαιο Σκοτεινή στέγασε ιερό από τους Μυκηναϊκούς χρόνους και μετέπειτα, ωστόσο για μικρά και σποραδικά διαστήματα. Το φαινόμενο είναι γνωστό από πολλά σπήλαια την ίδια περίοδο και αποδίδεται στην διαμόρφωση μιας μορφής αγροτικής λατρείας, ίσως για τις Νύμφες και τη φύση, η οποία εκφραζόταν στον σκοτεινό, υποβλητικό και υγρό χώρο των σπηλαίων.
πηγή: https://www.stellakatsarou.gr/el/skoteini-cave/
---
Το Σπήλαιο Σκοτεινή
Το Σπήλαιο Σκοτεινή βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του χωριού Θαρρούνια και ανατολικά του οικισμού της Παναγιάς, περίπου 20 χλμ. βόρεια του Αλιβερίου, στην κεντρική Εύβοια. Βρίσκεται σε υψόμετρο 450 μ., κάτω από πλάτωμα, από το οποίο ελέγχεται η περιοχή που εκτείνεται νότια μέχρι τη θάλασσα του Αλιβερίου. Το σπήλαιο έχει μήκος περίπου 80 μ. και πλάτος 20-40 μ. στην κεντρική ευρύχωρη αίθουσα, η οποία είναι προσβάσιμη από την είσοδο διαμέσου μακρού στενού διαδρόμου που φέρει μικρές κόγχες στο δυτικό του τμήμα. Το σπήλαιο έχει φτωχό λιθωματικό διάκοσμο και επικλινή διαμόρφωση στο βαθύτερο τμήμα του.
Tο σπήλαιο ερευνήθηκε από την τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων, με τη συνεργασία της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας, υπό τον Α. Σάμψων. Τα αρχαιότερα ευρήματα από το εσωτερικό του σπηλαίου χρονολογούνται στη Μέση Νεολιθική περίοδο, αλλά η πιο εντατική φάση χρήσης του διανύει τη Νεότερη και Τελική Νεολιθική (τέλος 6ης/αρχές 5ης έως 4η χιλιετία π.Χ.). Bρέθηκαν εργαλεία από οψιανό και πυριτόλιθο, άφθονα θραύσματα κεραμικών αγγείων πολύχρωμων, εγχάρακτων και ανάγλυφων, κεραμικά σκεύη με ιδιαίτερο σχήμα, καθώς και ικανός αριθμός πιθαριών που υποδηλώνουν την αποθηκευτική χρήση του σπηλαίου, κυρίως προς το τέλος της Νεολιθικής. Βρέθηκαν επίσης τριπτά και οστέινα εργαλεία, κοσμήματα, υφαντικά εξαρτήματα, μικροαντικείμενα, αποτυπώματα καλαθιών σε πηλό και ειδώλια. Από την ίδια περίοδο χρονολογείται και περιορισμένος αριθμός ανθρώπινων ταφών.
Στις μεταγενέστερες περιόδους της προϊστορίας ανήκει κυρίως κεραμική, καθώς και περόνες, εργαλεία, σφραγίδα Πρωτοελλαδικών χρόνων (3η χιλιετία π.Χ.), καθώς και Μυκηναϊκό ειδώλιο και κεραμική που συσχετίζονται με υπολείμματα καύσης (τέλος 2ης χιλιετίας π.Χ.). Δεν λείπουν τα κατάλοιπα των Υστερογεωμετρικών, Κλασικών και Ελληνιστικών χρόνων, αλλά και τα ακόμα νεότερα, όπως τα Υστερορρωμαϊκά νομίσματα. Στο πλάτωμα πλησίον του σπηλαίου ανασκάφηκαν οικισμός της Τελικής Νεολιθικής (4η χιλιετία π.Χ.) και οργανωμένο νεκροταφείο με συστάδες τάφων-λάκκων της ίδιας περιόδου. Το σπήλαιο δεν αποτελεί οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο.
Συντάκτης Θεοφάνης Μαυρίδης, αρχαιολόγος
πηγή: http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=23445
Υπηρεσιακή Μονάδα: Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας Εύβοια, Αλιβέρι (Νομός Εύβοιας)
---
«Η σπηλιά Σκοτεινή»
«Η σπηλιά Σκοτεινή» είναι ένα σπήλαιο το οποίο βρίσκεται στη θέση «κακαλίτσα» σχεδόν στην κορυφή της πλευράς, μιας απότομης και ασυνήθιστης σε ομορφιά χαράδρας ενός ασβεστολιθικού βουνού με ύψος 440 μέτρα. Στην κορυφή του βουνού της άλλης πλευράς της χαράδρας βρίσκεται ερειπωμένος Ενετικός πύργος, στα πόδια του οποίου είναι κτισμένο το ωραίο παλιό εκκλησάκι του «Αγιονικόλα», που πρόσφατα ανακαινίστηκε με πρωτοβουλία του γιατρού Νίκου Γιαννούλη και εγκαινιάστηκε από τον Μητροπολίτη Καρυστίας και Σκύρου κ Σεραφείμ. Η συνολική εικόνα της χαράδρας, των δύο κορυφών- κακαλίτσας και Αγιονικόλα – και του ρέματος Χόνδρου, είναι φαντασμαγορική και η επιβλητικότητα του τοπίου εντυπωσιακή.
Η Σκοτεινή ήταν σπήλαιο γνωστό για του κατοίκους των Θαρρουνίων από τότε που κατοικήθηκε η περιοχή, αλλά ανακαλύφθηκε επίσημα το 1974 και εξερευνήθηκε από τον γιατρό και ερευνητή Θεόδωρο Σκούρα. Στη συνέχεια στις 30 Ιουνίου 1986 άρχισε αρχαιολογική ανασκαφή, υπό την εποπτεία του εφόρου αρχαιοτήτων Χαλκίδας κ. Αδαμαντίου Σάμψων με τη συνεργασία της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας. Η ανασκαφή αυτή από Έλληνες ήταν ασυνήθιστη στα ελληνικά δεδομένα για δύο λόγους. Ο πρώτος ήταν ότι το σπήλαιο έχει διαστάσεις 62χ60 μέτρα, που χρησίμευε σαν κατοικία από τους νεολιθικούς τουλάχιστον χρόνους και ο δεύτερος – που πρόσθεσε ενδιαφέρον στην περίπτωση – ότι έγινε με χρηματοδότηση του μικρού και φτωχού χωριού, με τη συμπαράσταση των Θαρρουνιατών και του Εκπολιτιστικού Επιμορφωτικού και Εξωραϊστικού Συλλόγου των Απανταχού Θαρρουνιατών «Η Πρόοδος».
Μέσα στη Σκοτεινή ανακαλύφθηκε πανίδα Πλειστόκαινης περιόδου όταν ζούσε ο άνθρωπος της Μέσης Παλαιολιθικής περιόδου, που ήταν κυνηγός αγρίων προϊστορικών ζώων. Βρέθηκαν επίσης οστά πολλών ζώων μεταξύ των οποίων και ένα απολιθωμένο μηριαίο οστό, που ανήκει στο Ημιόρθιο Ελληνοπίθηκο, ο οποίος έζησε πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια και είναι πιο εξελιγμένος από του Δρυοπίθηκους και τους Μεσοπίθηκους, αντιπρόσωποί τους έχουν βρεθεί στον Ελλαδικό χώρο (Μακεδονία, Πικέρμι κ.α.). Στις κοιλότητες των βράχων βρέθηκαν εστίες φωτιάς των σπηλαιανθρώπων και είδη λατρευτικής φύσης (αγγεία και πήλινα ειδώλια), που μαρτυρούν, πως το σπήλαιο της Σκοτεινής υπήρξε τόπος λατρείας και ταφής των νεκρών. Ήλθαν στο φως πλήθος από ευρήματα της περιόδου 5300-3400 π.χ. και δύο ανθρώπινοι σκελετοί της νεολιθικής περιόδου. Εντύπωση προκαλούν ένα σπάνιο αποτύπωμα υφάσματος ή κεντήματος πάνω σε όστρακο, όπως επίσης και αποτυπώματα πλέγματος καλαθιού στη βάση μεγάλων άβαφων αγγείων.
Αξίζει να σημειωθεί πως έξω από το χώρο της σπηλιάς βρέθηκαν εργαλεία, μυλόλιθοι και όστρακα κεραμικής σημάδια ύπαρξης νεολιθικού οικισμού. Ο οικισμός αυτός δίπλα στο σπήλαιο φανερώνει πως η «Σκοτεινή» στα νεολιθικά χρόνια χρησίμευε ως κατοικία, εποχιακά ή περιστασιακά. Στον ίδιο περίπου χώρο έξω από τη σπηλιά επισημάνθηκε και εργαλείο της μέσης παλαιολιθικής εποχής, εύρημα που είναι ένδειξη πως σε βαθύτερα στρώματα της σπηλιάς πρέπει να βρίσκονται ίχνη κατοίκησης από τους παλαιολιθικούς χρόνους, που αν επαληθευτεί, η «Σκοτεινή» θα χρησίμευε και για μόνιμη κατοικία.
πηγή: https://www.eviagreece.gr/item/spilaio-skoteinis-tharounion/
---
Θαρούνια – Κ. Εύβοια: Σπήλαιο Σκοτεινής
Τα Θαρούνια είναι ένα γραφικό ορεινό χωριό, κτισμένο μέσα στη χαράδρα του χειμάρρου Χόνδρου, βόρεια του Παρθενίου και δυτικά του Τραχηλίου. Kτίστnκε το 1666 από τους εναπομείναντες κατοίκους του παλιού χωριού Κακή Πέτρα που αφανίστηκε από πανώλη. Το αρχαίο όνομα του χωριού ήταν Χαρώνεια ή Χαρούνια από τις σπηλιές και τn γενικότερη διαμόρφωση του εδάφους, που παρουσιάζει εικόνα έχουσα σχέση με τις θεότητες του Άδη Χάρωνα και Πλούτωνα. Από αυτά τα Χαρώνεια βάραθρα πιστευόταν ότι άρχιζε ο δρόμος που οδηγούσε στον Άδη. Τα Χαρώνεια έγιναν Χαρούνια και στη συνέχεια Θαρούνια.
Η παρουσία του ανθρώπινου παράγοντα στην περιοχή πιστοποιείται ήδη από τη νεότερη νεολιθική περίοδο κυρίως στην ενδοχώρα και συγκεκριμένα σε σπήλαιο κοντά στο χωριό. Είναι n σπηλιά Σκοτεινή, που βρίσκεται στη θέση Κακαλίτσα στην κορυφή ασβεστολιθικού βουνού σε ύψος 440 μέτρων. Η σπηλιά ανακαλύφθηκε το 1974, έχει εντυπωσιακό διάκοσμο και εξερευνήθηκε από το γιατρό, ερευνητή και συγγραφέα Θόδωρο Σκούρα. Μέσα σ’ αυτό ανακαλύφθηκε πανίδα της Πλειστόκαινης περιόδου όταν ζούσε ο άνθρωπος της Μέσης παλαιολιθικής περιόδου, που ήταν Κυνηγός αγρίων προϊστορικών ζώων. Βρέθηκαν οστά πολλών ζώων, μεταξύ των οποίων κι ένα απολιθωμένο μηριαίο οστό, που ανήκει στον Ημιόρθιο Ελλαδοπίθηκο, ο οποίος έζησε πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια.
Στις κοιλότητες των βράχων ανακαλύφθηκαν εστίες φωτιάς των σπηλαιανθρώπων κι ακόμη είδη λατρευτικής φύσης (αγγεία και πήλινα ειδώλια), που μαρτυρούν πως το σπήλαιο της Σκοτεινής υπήρξε για κάποιο διάστημα τόπος λατρείας και ταφής των νεκρών. Στις ανασκαφές του 1986 ήλθαν στο φως πλήθος από ευρήματα της περιόδου 5300-3400 π.Χ. και δύο ανθρώπινοι σκελετοί της νεολιθικής περιόδου. Εντύπωση προκαλούν ένα σπάνιο αποτύπωμα υφάσματος ή κεντήματος πάνω σε όστρακο, καθώς και διάφορα αποτυπώματα πλέγματος καλαθιού στη βάση μεγάλων άβαφων αγγείων, πέραν όμως των ευρημάτων της Σκοτεινής υπάρχουν ευρήματα και στην ευρύτερη περιοχή του χωριού. Πολλά από αυτά τα ευρήματα μπορεί να θαυμάσει κανείς σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χαλκίδας.
πηγή: https://www.visitevia.com/
πηγή σχεδίων: Στέλλα Κατσαρού, βλ. ανωτέρω
Η μοναδικότητα των χωριών της Κύμης
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου