Περί των προβλημάτων στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, του Δ. Γ. Μπούσμπουρα

Ανεπάρκειες και παρατυπίες στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης και το OpenGov

18/04/2023 koutsomili, από το https://koutsomili.wordpress.com

Η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης είναι ίσως η πιο διαφανής διαδικασία στο ελληνικό κράτος. Αυτό οφείλεται σε κοινοτικές οδηγίες που επιβάλλουν την δημόσια διαβούλευση για σχέδια και έργα που μπορεί να έχουν περιβαλλοντικές ή κοινωνικές επιπτώσεις.

Η διαδικασία συνοπτικά είναι η εξής: οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) αναρτώνται δημόσια στον ιστότοπο του Ηλεκτρονικού Περιβαλλοντικού Μητρώου με τον υπότιτλο «Η περιβαλλοντική αδειοδότηση στον 21ο αιώνα» (https://eprm.ypen.gr/). Εκεί οι πολίτες μπορούν να δουν αναρτημένες τις ΜΠΕ και να υποβάλουν σχόλια. Τα Δημοτικά και τα Περιφερειακά Συμβούλια γνωμοδοτούν πάντα και σε αυτές οι γνωμοδοτήσεις να αφιερώνουν τον περισσότερο χρόνο τους τα Περιφερειακά Συμβούλια. Το ίδιο κάνει για τους τόπους Natura, και θεωρείται μάλιστα αποφασιστικής σημασίας, ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) στον οποίο υπάγονται οι μονάδες διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών. Η αδειοδοτούσα αρχή είναι υποχρεωμένη να λάβει υπόψη όλα τα σχόλια πριν να εγκρίνει ένα έργο και να θέσει τους περιβαλλοντικούς όρους γι’ αυτό.

Και εδώ αρχίζουν να εμφανίζονται τα ελληνικά παράδοξα. Για τα μεγάλα έργα η αδειοδοτούσα αρχή είναι η Αποκεντρωμένη Διοίκηση η οποία είναι μια ελληνική εφεύρεση που συνδέει τα υπουργεία με την τοπική εφαρμογή των πολιτικών. Καθώς στην Ελλάδα δεν έχουμε εμπεδώσει τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης, πρώτου και δεύτερου βαθμού, και δεν έχουμε πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, στην πραγματικότητα οι κατευθύνσεις για την τελική απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) δίνεται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Διαπιστώνεται τελευταία ότι πολλές ΑΕΠΟ, έχουν εκδοθεί από αποκεντρωμένες διοικήσεις με μόνη την εντολή από την Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Οι υπάλληλοι που υπογράφουν αυτές τις ΑΕΠΟ δηλώνουν ότι έπρεπε να βασιστούν στην επιστολή που απέστειλε ο γενικός διευθυντής περιβάλλοντος.

Μοιάζει έτσι σαν να μην έχει κανένα νόημα η όλη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης. Σαν το Υπουργείο Περιβάλλοντος και συνεπώς η κυβέρνηση να αποφασίζει για τα πάντα. Να μια χαρακτηριστική περίπτωση: Στην Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση (ΕΟΑ) που συνοδεύει αναπόσπαστα την ΜΠΕ για ένα αιολικό στο όρος Μελλιάς (δίπλα στην Σιάτιστα), ο μελετητής εμμέσως απορρίπτει το έργο και παραπέμπει στον ΟΦΥΠΕΚΑ. Η τοπική κοινωνία, ο δήμος και η περιφέρεια αντιδρούν και στέλνουν απορριπτικές αποφάσεις στην δημόσια διαβούλευση, αλλά η αποκεντρωμένη διοίκηση αποφασίζει θετικά μετά από μια επιστολή του Γενικού Διευθυντή Περιβάλλοντος. Ο ΟΦΥΠΕΚΑ δεν γνωμοδότησε καθόλου για το συγκεκριμένο έργο. Ας ελπίσουμε ότι αυτές οι παρατυπίες θα αποτελέσουν την αφορμή για την απόρριψη της ΑΕΠΟ από το Συμβούλιο της Επικρατείας, όπου προσέφυγε η τοπική κοινωνία.

Είναι απορίας άξιον ότι, ενώ ο πρωθυπουργός έχει δηλώσει σε συνάντηση με δημάρχους ότι «δεν θα εγκριθούν έργα για τα οποία αντιδρά η τοπική κοινωνία», έχει εμπεδωθεί μια διαδικασία υπόκλισης στις ατεκμηρίωτες εντολές του κεντρικού υπουργείου. Είναι εμφανές ό,τι κάποια συμφέροντα δρουν υπόγεια και σε αντίθεση με τις κατευθύνσεις για προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και παρά το ό,τι η χώρα βρίσκεται λίγο πριν το ευρωπαϊκό δικαστήριο για ελλιπή προστασία της βιοποικιλότητας και διαχείριση των τόπων Natura.

Υπό αυτές τις συνθήκες οι πολίτες αδιαφορούν για την ανοιχτή διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Είναι σαν να αντιλαμβάνονται ό,τι υπάρχει ένα κράτος ανατολικής δεσποτείας, το δοβλέτι, που θα αποφασίσει τελικά και ότι όλα γίνονται «για τα μάτια». Το βήμα προς μια πιο ανοικτή διακυβέρνηση και συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης στην λήψη αποφάσεων παραμένει μετέωρο εδώ και δεκαετίες. Ίσως η επιδίωξη των δημάρχων και των περιφερειαρχών να λειτουργούν χωρίς λογοδοσία, σαν τοπικοί άρχοντες, που δεν αντιλαμβάνονται την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση στη σωστή της διάσταση, να μην επιτρέπει την μετάβαση σε ένα πιο σύγχρονο ανοιχτό κράτος.

Αλλά και η ίδια η διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης, ενώ ξεκίνησε με τις καλύτερες προϋποθέσεις, έχει πέσει και αυτή στις γνωστές διαδικασίες συγκάλυψης, απόκρυψης και αποτροπής της συμμετοχής των πολιτών. Μου έχει συμβεί να στείλω σχόλια σε διαβούλευση τα οποία δεν αναρτήθηκαν αυτόματα και ενώ ο εντεταλμένος υπάλληλος της περιφέρειας με διαβεβαίωνε ότι θα ανέβουν, αυτό δεν έγινε ποτέ. Είναι προφανές ότι κάποια σκοπιμότητα εξυπηρετούσε ο συγκεκριμένος υπάλληλος.

Αυτό όμως το οποίο αποτρέπει τους πολίτες είναι η δυσκολία ανεύρεσης μιας μελέτης. Αυτές δεν αναρτώνται γεωγραφικά, ούτε χρονικά και οι τίτλοι τους μπορεί να είναι με πολύ ειδικά τοπικά ονόματα, που είναι συχνά απίθανο να το γνωρίζουν ακόμα και οι κάτοικοι των γύρω οικισμών. Ακόμα δηλαδή και αν κάποιος μάθει ότι έχει αναρτηθεί στην σελίδα της  διαβούλευσης κάποια μελέτη είναι πιθανόν να μην καταφέρει να την εντοπίσει. Μπορεί π.χ.  η ημερομηνία να είναι αυτή της κατάθεσης της μελέτης πολλούς μήνες πριν και όχι της ημέρας που αυτή αναρτήθηκε στην σελίδα του περιβαλλοντικού μητρώου.

Αν επιδιώκουμε ένα πιο ανοιχτό και φιλικό κράτος στους πολίτες θα έπρεπε:

• να ξεκαθαρίσουν οι αρμοδιότητες του κάθε επιπέδου διοίκησης και του κάθε φορέα του ευρύτερου δημόσιου τομέα
• να γίνει ευκολότερη η πρόσβαση των πολιτών στην πληροφορία όσο και στην ανεύρεση των μελετών που αναρτώνται, προσθέτοντας στην σελίδα χωρική και χρονική αναζήτηση
• να γίνει περισσότερο γνωστή η διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης στους πολίτες
• να επιβληθεί η ανάρτηση μη τεχνικής περίληψης σε κάθε ΜΠΕ, ώστε να γίνεται κατανοητό το έργο και οι επιπτώσεις από κάθε πολίτη για να μπορεί στη συνέχεια να αναζητήσει τα ενδιαφέροντα στοιχεία στις πολυσέλιδες – συχνά ανούσιες και παραπλανητικές – μελέτες.

Αν θέλουμε ένα σύγχρονο κράτος αυτό πρέπει να είναι ανοιχτό και διαφανές.

Δημήτρης Γ. Μπούσμπουρας

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ρήξη», τεύχος 182, 18/3/2023