Στοιχεία για την ορνιθοπανίδα της Οκτωνιάς - Καλλιμάνι

Τα στοιχεία προέρχονται από το Δ11 που υπέβαλε η ΕΟΕ, στην Δημόσια Διαβούλευση κατά της ΜΠΕ της ΤΕΡΝΑ.

Η περιοχή αποτελεί θέση διέλευσης μεταναστευτικών πουλιών (όπως άλλωστε αναγνωρίζεται και στην ίδια τη ΜΠΕ), αλλά και περιοχή διαβίωσης και τροφοληψίας του Σπιζαετού, όπως προκύπτει από τα δεδομένα του προγράμματος LIFE για τον Σπιζαετό LIFE Bonelli EastMed. Μέρος, μάλιστα, αυτών των δεδομένων είναι δημόσια διαθέσιμα μέσω της ιστοσελίδας του προγράμματος (εικ. 1), γεγονός που υποδηλώνει τη σοβαρότατη ανεπάρκεια της ΜΠΕ, αφού ο συντάκτης δεν μπήκε καν στον κόπο αναζητήσει τα ορνιθολογικά δεδομένα για την περιοχή και καταφεύγει σε διαπιστώσεις μηδενικής αξίας και αξιοπιστίας όπως: «Αναφορικά με την ορνιθοπανίδα στην περιοχή μελέτης αυτή εκτιμάται ότι συνίσταται κυρίως από θηραματικά είδη. Ωστόσο η περιοχή των έργων δεν περιλαμβάνεται σε Ζώνες Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας (ΖΕΠ του δικτύου Natura 2000) και εντός Σημαντικών περιοχών για τα Πουλιά (IBA), πέρα από την υποβρύχια Γ.Μ. Εκτιμάται ότι στην περιοχή δεν εντοπίζονται πληθυσμοί προστατευόμενων ειδών με αντίστοιχα οικολογικά χαρακτηριστικά που να την καθιστούν σημαντική για είδη ορνιθοπανίδας». 

Από νεότερα δεδομένα πεδίου, μάλιστα, που δεν έχουν ακόμα αναρτηθεί στη σχετική ιστοσελίδα του έργου LIFE, έχει προκύψει ότι νεαρό άτομο Σπιζαετού που φέρει δορυφορικό πομπό έχει πρακτικά μόνιμη παρουσία στην περιοχή της Οκτωνιάς, γεγονός που σημαίνει ότι έχει δημιουργήσει πλέον ενεργή επικράτεια στην περιοχή (εικ. 2). Παράλληλα, από τις εργασίες πεδίου στην περιοχή έχουν εντοπιστεί παλαιότερες φωλιές σε απόσταση 1-1,5 χλμ από τη θέση εγκατάστασης των α/γ, τις οποίες είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιήσει ο Σπιζαετός για φώλιασμα.

Είναι απολύτως σαφές πως ο Σπιζαετός έχει εδραιώσει επικράτεια στη βραχώδη έξαρση της Οκτωνιάς και χρησιμοποιεί έντονα την προτεινόμενη θέση εγκατάστασης του ΑΣΠΗΕ (σημειώνεται με κόκκινο χρώμα) Λόγω της γεωμορφολογίας της περιοχής, μάλιστα, με την εκτεταμένη βραχώδη έξαρση της Οκτωνιάς (που προσφέρει πολλές θέσεις κατάλληλες για φώλιασμα για αρπακτικά) σε συνδυασμό με το μωσαϊκό φυσικής θαμνώδους βλάστησης και καλλιεργούμενων εκτάσεων που παρατηρείται περιμετρικά του ορεινού όγκου, θεωρείται εξαιρετικά πιθανή η παρουσία και άλλων σημαντικών ειδών ορνιθοπανίδας στην περιοχή. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η καταγραφή Φιδαετού (Αύγουστος 2020, πλατφόρμα e-bird) στην ίδια περιοχή, καθώς και η χρήση της θέσης εγκατάστασης των ανεμογεννητριών ως κούρνια από νεαρό Όρνιο με δορυφορικό πομπό (Νοέμβριος 2022, εικ. 3). 

Και η παρουσία Φιδαετού στην περιοχή (άρα πιθανώς αναπαραγόμενο άτομο) και η παρουσία του Όρνιου, γεγονός που πιθανώς υποδηλώνει και την περιστασιακή παρουσία και άλλων νεαρών Όρνιων κατά τις μετακινήσεις του για αναζήτηση φαγητού, αποτελούν στοιχεία που απαιτούν περισσότερη διερεύνηση (στο πεδίο, ασφαλώς) από τις γενικόλογες και άνευ αξίας (αφού επαναλαμβάνονται σε πληθώρα ΜΠΕ του ίδιου και άλλων μελετητών) αναφορές της ΜΠΕ. 

Όλα τα παραπάνω δεδομένα καταδεικνύουν ότι η θέση εγκατάστασης έχει τεκμηριωμένα σημαντική αξία για την ορνιθοπανίδα και απαιτείται οπωσδήποτε η διενέργεια εργασιών πεδίου σύμφωνα με τις προδιαγραφές της νομοθεσίας για τα έργα Α1, στο πλαίσιο της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (ΕΟΑ), προκειμένου να υπάρχει ρεαλιστική και αξιόπιστη καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης της ορνιθοπανίδας. 

Λόγω της κατάλληλης γεωμορφολογίας της περιοχής, θεωρείται πιθανό και άλλα Όρνια να χρησιμοποιούν περιστασιακά τη θέση για κούρνια. Σημειώνεται, τέλος, αν και θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητο, πως το γεγονός ότι η προτεινόμενη θέση εγκατάστασης βρίσκεται εκτός δικτύου NATURA και Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά δεν απαλλάσσει την εταιρεία και τον μελετητή από τη διαδικασία της ορθής καταγραφής της υφιστάμενης κατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος (και ειδικότερα της ορνιθοπανίδας) και της αξιόπιστης εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (και όχι παράθεση εντελώς αόριστων και άσχετων με το συγκεκριμένο έργο διαπιστώσεων). 

Αυτό προκύπτει και από την ίδια τη νομοθεσία για την περιβαλλοντική αδειοδότηση, αλλά και την ευρωπαική νομοθεσία, καθώς η υποχρέωση προστασίας των ειδών ορνιθοπανίδας του Παραρτήματος Ι της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2009/147/ΕΚ «περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών» (Οδηγία για τα Πουλιά) και των τακτικά διερχόμενων μεταναστευτικών ειδών έχει ισχύ και εκτός των προστατευόμενων περιοχών. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Οδηγία «Για τα είδη που αναφέρονται στο παράρτημα I προβλέπονται μέτρα ειδικής διατηρήσεως, που αφορούν τον οικότοπό τους, για να εξασφαλισθεί η επιβίωση και η αναπαραγωγή των ειδών αυτών στη ζώνη εξαπλώσεώς τους» (Άρθρο 1). Η Οδηγία αναφέρει (Άρθρο 4) πως «τα Κράτη μέλη υιοθετούν κατάλληλα μέτρα για να αποφεύγουν, στις ζώνες προστασίας που προβλέπονται στις παραγράφους 1 και 2, τη ρύπανση ή την υποβάθμιση των οικοτόπων», δηλαδή κατά κύριο λόγο στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) του Δικτύου NATURA 2000, ωστόσο στο ίδιο άρθρο υπάρχει σαφής αναφορά πως «Τα κράτη μέλη θα προσπαθήσουν, επίσης, να αποφύγουν τη ρύπανση ή τη φθορά των οικοτόπων και έξω από τις ζώνες προστασίας». Η πρόβλεψη αυτή για την προστασία των ειδών του Παραρτήματος Ι κι εκτός ΖΕΠ έχει ενσωματωθεί και στη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (απόφαση ΣτΕ 1542/2017): «Η εγκατάσταση αιολικών πάρκων δεν επιτρέπεται να προκαλεί σημαντική καταστροφή ή ενόχληση σε είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος, μεταξύ των οποίων τα πτηνά που προστατεύονται από την οδηγία στους σημαντικούς οικοτόπους τους, είτε βρίσκονται εντός είτε εκτός προστατευμένων περιοχών»

 

  Εικόνα 1: Από τα δημόσια διαθέσιμα δεδομένα τηλεμετρίας (Πρόγραμμα LIFE Bonelli EastMed) προκύτπει η συχνή παρουσία ατόμων Σπιζαετού στην ευρύτερη περιοχής της Οκτωνιάς. 

 

  Εικόνα 2: Κινήσεις νεαρού Σπιζαετού με δορυφορικό πομπό από 1.4.24 έως 30.6.24 στην περιοχή της Οκτωνιάς. 

 

  Εικόνα 3: Ένα νεαρό Όρνιο με το όνομα ELENI που απελευθερώθηκε τον Απρίλιο του 2022 στο Μεσολόγγι χρησιμοποίησε τη θέση εγκατάστασης των α/γ ως κούρνια κατά τις μετακινήσεις της τον Νοέμβριο του ’22.