Αναρτήσεις
Περί του προγράμματος AntiNero στα ελληνικά δάση
Οι "καθαρισμοί" δασικών οικοσυστημάτων και η διάνοιξη μεικτών αντιπυρικών ζωνών που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του προγράμματος Antinero, το οποίο έχει διακηρυγμένο στόχο την προστασία από τις πυρκαγιές, μειώνουν την ανθεκτικότητα των δασών απέναντι στην κλιματική κρίση, ενώ υλοποιούνται χωρίς επιστημονικό σχεδιασμό, χωρίς να έχει προηγηθεί η προβλεπόμενη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, με ad hoc αναθέσεις, τη στιγμή που ο ρόλος της δασικής υπηρεσίας στον σχεδιασμό συρρικνώνεται ολοένα και περισσότερο, επισήμανε μεταξύ άλλων, στην Ημερίδα του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών στις 7 Οκτωβρίου, η πρόεδρος του Επιμελητηρίου και αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ. Μαρία Καραμανώφ.
Πολλά τα κομβικά ερωτήματα στην ημερίδα: Με ποιο νομικό πλαίσιο διεξάγεται η σχεδίαση και ανάθεση των σχετικών έργων; Με ποια διαδικασία διαπιστώνεται η συμφωνία τους με τις αρχές της δασικής οικολογίας και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των επεμβάσεων στα δασικά οικοσυστήματα και στην υπόροφο βλάστηση των δασών της χώρας; Με ποια κριτήρια μεταφέρθηκε στο πρόγραμμα Antinero το σύνολο σχεδόν των πιστώσεων του κρατικού προϋπολογισμού που είχαν διατεθεί για το εθνικό σχέδιο αναδασώσεων, το οποίο έτσι ματαιώθηκε; Και, τέλος, πώς εντάσσονται τα έργα αυτά στον συνολικό σχεδιασμό δασικής πυροπροστασίας που ισχύει σήμερα στη χώρα;
Οι απλές δασοτεχνικές μελέτες βάσει των οποίων υλοποιούνται σήμερα τα έργα του προγράμματος Antinero δεν αρκούν, τόνισε η κα. Σοφία Παυλάκη, δικηγόρος παρ’ ΑΠ, MΔΕ Δασική & Περιβαλλοντική πολιτική, υπ. Δρ. Παν/μίου Αιγαίου, μέλος Επιστημονικού Συμβουλίου Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητoς, και επισήμανε ότι «δεν αποκλείεται η στοιχειοθέτηση ακόμα και πολιτικής, πειθαρχικής και ποινικής ευθύνης των αρμοδίων οργάνων της διοίκησης για παραβάσεις που αφορούν τη μη τήρηση ή την πλημμελή τήρηση της νομοθεσίας».
«Βίαιη και αυθαίρετη επέμβαση»Για «απογοητευτικά» στις περισσότερες των περιπτώσεων αποτελέσματα από την υλοποίηση του Antinero μίλησε ο δρ Γεώργιος Καρέτσος, δασολόγος, τ. ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ). «Ελάχιστες θετικές επεμβάσεις εκφράζουν τις αποκλίσεις από τον κανόνα της βίαιης και αυθαίρετης επέμβασης» σημείωσε. Επεμβάσεις σαν αυτές που κατά κανόνα πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του Antinero «δεν αποτελούν συνήθη δασική πρακτική και εγείρουν ερωτήματα νομιμότητας. Εφόσον, επιπλέον, δεν υπάρχουν διαχειριστικές μελέτες, ποιον στόχο εξυπηρετούν οι καθαρισμοί αυτού του τύπου;».
Καθώς τέτοιες δυναμικές επεμβάσεις «ξεφεύγουν από κάθε επιστημονικό σχεδιασμό», μπορεί να δημιουργήσουν πλείστα προβλήματα. Μεταξύ άλλων, τα αποκαλυμμένα εδάφη «θα καθίστανται περισσότερο ξηροθερμικά και περισσότερο ευδιάβρωτα». Επισήμανε ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, εκτός από τη βλάστηση, και οι άλλες μορφές ζωής που συναποτελούν τη δασοβιοκοινότητα. «Τα δάση δεν είναι κήπος και τίποτε σ’ αυτά δεν αποτελεί ζιζάνιο για να αφαιρεθεί».
Τέλος, καθώς δεν υπάρχει εμπειρία στη διαχείριση τέτοιων δασών, ο δρ Καρέτσος πρότεινε τη διεξαγωγή διεθνούς συνεδρίου με συμμετοχή όλων των μεσογειακών χωρών, «όπου θα αναπτυχθούν επιστημονικές απόψεις σύγχρονης διαχείρισης και καλές πρακτικές εφικτές στην εφαρμογή και στην ιδιομορφία που παρουσιάζει η χώρα μας και το μέτρο να αποσυρθεί προς το παρόν. Η σπουδή της εφαρμογής γεννά πλήθος άλλων ερωτηματικών εκτός της προχειρότητας».
«Συζητάμε αν το βασικό πρόγραμμα προστασίας των δασών καταστρέφει τα δάση!»
Στην έκπληξή της για το μέγεθος του προβλήματος που της αποκαλύφθηκε μέσα από την έρευνα αναφέρθηκε η δημοσιογράφος της Popaganda και των Reporters United Δέσποινα Παπαγεωργίου. Θεωρεί αξιοσημείωτο πώς συνέκλιναν οι μαρτυρίες στο ότι οι επεμβάσεις Antinero δημιουργούν «αισθητικές παρωδίες» (φράση του δρος Καρέτσου στο ρεπορτάζ). «Γιατί αισθητική και πολιτική είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Η φύση ορίζει την αισθητική, είναι η ίδια αισθητική. Τα γεννήματά της δεν μπορούν ποτέ να είναι ακαλαίσθητα – παρά μόνο ως σπάνιες εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Η ασχήμια, η δυσαρμονία, είναι κυρίως ανθρώπινο δημιούργημα. Και η πολιτική που δεν σέβεται τη φύση δεν μπορεί παρά να είναι ακαλαίσθητη».
Τόνισε ότι το ΥΠΕΝ δεν έχει απαντήσει μέχρι σήμερα στα δημοσιογραφικά ερωτήματα που εστάλησαν. Κατέληξε πως «ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα της κλιματικής αλλαγής, στον Μεσογειακό Νότο, είμαστε εμείς σήμερα εδώ και αναγκαζόμαστε να συζητάμε, τι; Αν το βασικό πρόγραμμα της χώρας για την προστασία του δάσους καταστρέφει τελικά το ίδιο το δάσος! Θα ήταν αστείο, αν δεν ήταν βαθιά λυπηρό. Χωρίς επιστημονικές προδιαγραφές, χωρίς περιβαλλοντικό προέλεγχο, το Antinero, και κάθε Antinero, μετατρέπεται σε ικανή συνθήκη οικολογικής υποβάθμισης των δασών».
Μαρτυρίες από όλη τη χώραΤον ασκό του Αιόλου για το Antinero φαίνεται πάντως πως άνοιξε η πραγματοποίηση της Ημερίδας του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας και η προηγηθείσα δημοσίευση του «Φακέλου Antinero» από την Popaganda. Πλέον καταφθάνουν η μία μετά την άλλη μαρτυρίες από κάθε γωνιά της Ελλάδας, κι ανοίγουν στόματα δασικών υπαλλήλων και πολιτών. Μια δημόσια συζήτηση που έπρεπε να είχε ξεκινήσει από καιρό, είναι πλέον γεγονός.
Χαρακτηριστική η καταγγελία της Οικολογικής Κίνησης Πάτρας «Εν Αιθρία», η οποία έστειλε στο Επιμελητήριο έγγραφο, επίσημα κοινοποιημένο και στο ΥΠΕΝ, συνοδευόμενο από φωτογραφίες, με θέμα «Η εσφαλμένη εφαρμογή του προγράμματος Antinero έχει βαριά επίπτωση στη βιοποικιλότητα του οικοσυστήματος». Στην επιστολή γίνεται λόγος για πλήρη άγνοια της σημασίας του δασικού υπορόφου και των επιπτώσεων της συλλήβδην αφαίρεσής του σε χλωρίδα και πανίδα κατά το Antinero όπως αυτό εφαρμόστηκε στα δάση Καϊάφα και νότιας Στροφιλιάς στην Ηλεία. Εκφράζεται δε η απαισιόδοξη πρόβλεψη για την επιβίωση του σπάνιου χαμαιλέοντα της Πελοποννήσου ως μία από τις επιπτώσεις, ενώ γίνεται λόγος για «εκατόμβες της πανίδας».
Μάλιστα, η κ. Παυλάκη επισήμανε στην Ημερίδα ότι η συγκεκριμένη περιοχή είναι αυστηρά προστατευόμενη περιοχή Natura, η οποία είχε καταστραφεί στις πυρκαγιές του 2007. Γι’ αυτήν μάλιστα το ΣτΕ έχει δεχτεί με την ad hoc απόφασή του 1984/2017, ότι «απαγορεύονται επεμβάσεις στο οικοσύστημά του με ερπυστριοφόρα και άλλα βαρέα οχήματα, η δε απομάκρυνση της βιομάζας, η οποία αποτελεί συχνά μια αναγκαιότητα στο πλαίσιο αποκατάστασης περιοχών που επλήγησαν από δασικές πυρκαγιές, θα πρέπει να εξετάζεται κατά περίπτωση και υπό το πρίσμα συνολικής οικολογικής διαχείρισης». Κατά το Antinero, σύμφωνα με τα στοιχεία της «Εν Αιθρία», έγινε «εκτεταμένη αποψίλωση με βαρέα οχήματα που εξαφάνισαν κάθε ίχνος δασικής βλάστησης», τόνισε.
Παρόμοιες μαρτυρίες ελήφθησαν από πολίτες για τον λόφο της Γορίτσας στον Βόλο, από μελισσοκόμους για τον Υμηττό (με χαρακτηριστικά που ταιριάζουν με το Antinero, χωρίς ωστόσο -όπως επισημαίνουν- να γνωρίζουν ποιος έδωσε εντολή για τέτοια ενέργεια). Ερωτήματα προς τους εισηγητές της Ημερίδας έστειλε η διαδικτυακή ομάδα Facebook «Το Κλαδί» προάσπισης δέντρων, αστικού και περιαστικού πρασίνου: Μεταξύ άλλων, κάτοικος Λυκόβρυσης-Πεύκης ρωτούσε γιατί, κατά την εφαρμογή Antinero στην περιοχή τους, έκοψαν «ζωντανά» πεύκα με κάποια κλίση, ενώ έκοψαν και ζωντανό ξαπλωμένο πεύκο-μνημείο.
Ανάλογες μαρτυρίες κατατέθηκαν και κατά τη διάρκεια της συζήτησης που ακολούθησε τις εισηγήσεις, από κατοίκους διάφορων περιοχών, μεταξύ άλλων της Πεντέλης.
«Επιστημονικά προβλήματα να μην αντιμετωπίζονται με πολιτικά κριτήρια»
Σήμερα οι επιλογές για τέτοια προγράμματα δεν μπορούν να γίνονται με πολιτικά κριτήρια όπως παλιά, ζητήματα όπως αυτό της πυροπροστασίας είναι επιστημονικά προβλήματα, συνόψισε κλείνοντας η κ. Καραμανώφ. «Δεν μπορεί ο αποφασίζων -η κυβέρνηση, ο υπουργός- να κάνει αυτό που νομίζει. Πρέπει να υιοθετήσει τα πορίσματα της επιστήμης», με την ενωσιακή νομοθεσία ειδικά να διασφαλίζει αυτό ακριβώς, χωρίς όμως να τηρούνται. «Το πρόγραμμα λοιπόν έχει υπερβεί όλα αυτά κι έχει καταφύγει στην εύκολη λύση της διάσπασης αυτών των έργων σε πολύ μικρά κομμάτια και της ανάθεσής τους κατά παράκαμψη των νομοθετικών υποχρεώσεων». Κι έπειτα, η επιστήμη σήμερα έχει διαφορετικές θεωρήσεις, συχνά αντικρουόμενες. «Ποιος θα αποφασίσει αν θα υιοθετηθεί η μία ή η άλλη; Ο κάθε εργολάβος; Ο κάθε ανάδοχος;». Αυτά πρέπει να τα λύσει «ρητά, και όχι σιωπηρά» η αρμόδια διοίκηση. «Δεν είναι θέμα του υπουργού ή των συμβούλων του, αλλά μιας ολόκληρης υπηρεσίας η οποία όφειλε να υπάρχει και να είναι σωστά στελεχωμένη για να μπορεί να αποφανθεί».
Παρακολουθήστε ολόκληρη την Ημερίδα του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας «Πρόγραμμα Antinero στα Ελληνικά Δάση: Νομικά και Περιβαλλοντικά Ζητήματα από την Εφαρμογή του» στο youtube:
Διαβάστε τα τρία ρεπορτάζ του Φακέλου Antinero που δημοσιεύτηκαν στην Popaganda, εδώ:
- Φάκελος «Antinero» Μέρος Α': Θωρακίζει πράγματι το Antinero τα δάση από τις καταστροφικές πυρκαγιές;
- Φάκελος «Antinero» Μέρος Β’: Προστατεύει ή υποβαθμίζει περιβαλλοντικά τα δάση το Antinero;
- Φάκελος «Antinero» Μέρος Γ’: «Καταστρατηγείται η περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ, με χρήματα που μας δίνει η ίδια»
---
Ημερίδα: «Πρόγραμμα ANTINERO στα Ελληνικά δάση: Νομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα από την εφαρμογή του»
Ημερίδα με θέμα: «ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ANTINERO ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΑΣΗ: Νομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα από την εφαρμογή του» διοργανώνει το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος, τη Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2024, ώρες 12:00-14:00, στην Αίθουσα εκδηλώσεων Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών.
Όπως σημειώνουν οι διοργανωτές της ημερίδας, το Πρόγραμμα Antinero I, II και III χαρακτηρίζεται επίσημα ως το βασικό εργαλείο για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και την προστασία των δασών και περιλαμβάνει καθαρισμούς, δημιουργία γυμνών ζωνών και ζωνών αραιωμένης βλάστησης κ.λπ. Πολλά εκατομμύρια από το Ταμείο Ανάκαμψης και τον κρατικό προϋπολογισμό διοχετεύονται στα έργα αυτά, η υλοποίησή τους όμως έχει προκαλέσει σοβαρές ενστάσεις από τη δασική επιστημονική κοινότητα και τις τοπικές κοινωνίες.
Με ποιο νομικό πλαίσιο διεξάγεται η σχεδίαση και η ανάθεση των σχετικών έργων; Με ποια διαδικασία διαπιστώνεται η συμφωνία τους με τις αρχές της δασικής οικολογίας και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των επεμβάσεων στα δασικά οικοσυστήματα και στην υπόροφο βλάστηση των δασών της χώρας; Με ποια κριτήρια μεταφέρθηκε στο πρόγραμμα Antinero το σύνολο σχεδόν των πιστώσεων του κρατικού προϋπολογισμού που είχαν διατεθεί για το εθνικό σχέδιο αναδασώσεων, το οποίο έτσι ματαιώθηκε; Και, τέλος, πώς εντάσσονται τα έργα αυτά στον συνολικό σχεδιασμό δασικής πυροπροστασίας που ισχύει σήμερα στη χώρα;
Τα ζητήματα αυτά θα εξετασθούν από ειδικούς επιστήμονες και θα συζητηθούν με το κοινό στην ημερίδα «Πρόγραμμα ANTINERO στα ελληνικά δάση: Νομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα από την εφαρμογή του» που διοργανώνει το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος, τη Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2024, ώρα 12:00-14:00, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών (Ακαδημίας 60, Αθήνα)
Την ημερίδα θα συντονίσει η Μαρία Καραμανώφ, Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ., Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητος
Θα μιλήσουν:
Σοφία Ε. Παυλάκη, Δικηγόρος παρ’ ΑΠ, MΔΕ Δασική & Περιβαλλοντική πολιτική, υπ. Δρ. Παν/μίου Αιγαίου, μέλος Επιστημονικού Συμβουλίου Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητoς, με θέμα: «Κρίσιμα ζητήματα περιβαλλοντικής νομοθεσίας από την εφαρμογή του Προγράμματος Antinero στα ελληνικά δάση»
Δρ. Γεώργιος Καρέτσος, Δασολόγος, τ. ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ), με θέμα: «Βασικές σκέψεις για τη διαχείριση των μεσογειακών μας δασών και το πρόγραμμα Antinero»
Δέσποινα Παπαγεωργίου, Δημοσιογράφος (Popaganda, Reporters United), με θέμα: «Antinero: Πρόγραμμα πρόληψης πυρκαγιών ή ικανή συνθήκη οικολογικής υποβάθμισης των δασών; Δημοσιογραφικά συμπεράσματα»
Θα ακολουθήσει ΣΥΖΗΤΗΣΗ με το κοινό
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
Πληροφορίες:
Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος, τηλ: 210 3823850, info@environ-sustain.gr,
https://www.facebook.com/events/991223142689356?ref=newsfeed
---
Πρόγραμμα AntiNero στα ελληνικά δάση: Νομικά και περιβαλλοντικά ζητήματαΕλάχιστα γνωστές έχουν γίνει οι διάφορες πτυχές του προγράμματος AntiNero, που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια στα δάση όλης της χώρας. Το πολυδιαφημισμένο πρόγραμμα μαμούθ, για το οποίο έχουν δεσμευτεί κονδύλια της τάξης του μισού δισ. ευρώ, εμφανίζεται ως η απάντηση στις μεγάλες δασικές πυρκαγιές (Megafires) που εμφανίζονται όλο και συχνότερα στην χώρα μας. Και αν ο επείγων χαρακτήρας του τόσο σημαντικού αυτού σκοπού, εκβίασε εκ των πραγμάτων τη συναίνεση κοινής γνώμης και ειδικών, τα πραγματικά δεδομένα, τα πρώτα δείγματα γραφής του προγράμματος, και οι πολλές σκιές, γεννούν εύλογα ερωτήματα και ενστάσεις ως προς την εφαρμογή του.
Αυτό το τόσο σημαντικό ζήτημα επεδίωξε να ανοίξει η σημαντική ημερίδα που οργάνωσε το Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος, την περασμένη Δευτέρα στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών.
Η Μαρία Καραμανόφ, πρόεδρος του Παρατηρητηρίου και συντονίστρια της ημερίδας, ανέφερε: «η εφαρμογή του προγράμματος AntiNero στην πράξη έχει δημιουργήσει πολλές πολλούς προβληματισμούς και ενστάσεις σε τρία επίπεδα. Πρώτο επίπεδο: προέρχεται από την επιστημονική κοινότητα των δασολόγων, οι οποίοι διατυπώνουν σοβαρές αντιρρήσεις για τις ενέργειες και τις πρακτικές που υιοθετούνται και χρηματοδοτούνται με πολύ μεγάλα ποσά από το ταμείο ανάπτυξης και τον κρατικό προϋπολογισμό και οι οποίες οδηγούν σε υποβάθμιση και κυρίως σε μείωση της ανθεκτικότητας των δασικών οικοσυστημάτων. Δεύτερο επίπεδο: προέρχεται από το νομικό κόσμο […], γιατί το νομικό πλαίσιο είναι εκείνο που καθορίζει πώς ακριβώς σχεδιάζονται οι παρεμβάσεις, με ποιες προδιαγραφές γίνονται και τι πρέπει να τηρείται, πώς κατανέμονται οι χρηματοδοτήσεις πού ανατίθενται τα έργα, πώς διασφαλίζεται ότι είναι σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές προδιαγραφές και με τις αρχές της δασικής οικολογίας. Τρίτο επίπεδο: είναι ο αντίκτυπος που έχουνε τα προγράμματα αυτά στις τοπικές κοινωνίες και σε αυτούς που εμπλέκονται με το δάσος είτε βιοποριστικά είτε με οποιοδήποτε άλλο τρόπο. Είναι αυτοί που στην πραγματικότητα βλέπουν τη ζωή τους κυριολεκτικά και μεταφορικά να χάνεται, συνεπεία των πυρκαγιών και η συμμετοχή τους, η αποδοχή τους και οι αντιδράσεις τους απέναντι σε οποιοδήποτε ανάλογο πρόγραμμα είναι πάρα πολύ σημαντικές παράμετροι, γιατί αυτοί μπορούν να συνδράμουν με πολύτιμα εργαλεία που διαθέτουν, όπως είναι η επιτόπια γνώση της περιοχής και των συνθηκών, η εμπειρία τους, ακόμα και η προσωπική τους συμμετοχή σε ώρα ανάγκης».
Καταστρατήγηση του νομικού πλαισίουΤον λόγο πήρε πρώτη η Σοφία Παυλάκη, δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, κάτοχος ΜΔΕ στη δασική και περιβαλλοντική πολιτική, υποψήφια διδάκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου και μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του επιμελητηρίου, η οποία μέσα από απτά παραδείγματα έδειξε τους μηχανισμούς μέσω των οποίων το πρόγραμμα AntiNero παρακάμπτει όλες τις δικλείδες ασφαλείας της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τις παρεμβάσεις σε δασικές περιοχές. Σύμφωνα με την κ. Παυλάκη, το AntiNero «μη νόμιμα θεωρείται ως απλό δασοτεχνικό έργο, για την περιβαλλοντική εκτίμηση του οποίου ακολουθείται μια λιγότερο αυστηρή αδειοδοτική διαδικασία από εκείνη που προβλέπει η περιβαλλοντική μας νομοθεσία». Άρα, αρκεί μια απλή δασοτεχνική μελέτη που εκπονούν οι εργολάβοι και εγκρίνουν τα κατά τόπους δασαρχεία, για σημαντικές παρεμβάσεις σε δασικές εκτάσεις σε όλη τη χώρα, κατά περίπτωση ακόμα και σε αυστηρά προστατευόμενες περιοχές.
Σύμφωνα με την κ. Παυλάκη ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα είναι η απουσία επιτόπιας παρουσίας των αρμόδιων υπαλλήλων των υποστελεχομένων δασικών υπηρεσιών, που αφήνει χωρίς έλεγχο τους εργολάβους και τα συνεργεία, που στερούνται βασικών γνώσεων δασολογίας και οικολογίας, με αποτέλεσμα να καταστρέφονται τα δάση και η βιοποικιλότητα οπουδήποτε επιχειρούν. Προς επιβεβαίωση του παραπάνω η κ. Παυλάκη καταθέτει την προσωπική της μαρτυρία με την «περίπτωση δασαρχείου όπου το σύνολο των απασχολουμένων στο συνεργείο που προσελήφθη από τον εργολάβο για τους καθαρισμούς ήταν αλλοδαποί εργάτες με τους οποίους οι δασικοί υπάλληλοι δεν μπορούσαν καν να επικοινωνήσουν αφού ουδείς γνώριζε τη γλώσσα του άλλου».
Η κ. Παυλάκη έκλεισε την τοποθέτηση της εκτιμώντας πως «κάθε χρόνο καίγονται πολύτιμα μοναδικά δασικά οικοσυστήματα και αμέσως μετά πάνω στις στάχτες τους ξεκινάει ο χορός των εκατομμυρίων για επενδύσεις αποκατάστασης, που δίνονται μέσα από ένα εντελώς θολό καθεστώς απευθείας αναθέσεων, χωρίς λογοδοσία και χωρίς τήρηση έστω και του στοιχειώδους νομοθετικού πλαισίου για το περιβάλλον, τα έργα και τον ανταγωνισμό. Το πρόγραμμα AntiNero αποτελεί ξεκάθαρα μία έκφραση αυτής της καταστροφικής αντίληψης του δάσους ως αποκλειστικά οικονομικού μεγέθους προς εκμετάλλευση».
Επιστημονικές και περιβαλλοντικές ενστάσειςΣτην συνέχεια τον λόγο πήρε, ο κ. Γεώργιος Καρέτσος, δασολόγος και τ. ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ), ο οποίος αναφέρθηκε στην επιστημονική και περιβαλλοντική πλευρά μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης των δασών. Τόνισε πως «από τη δεκαετία του 1980 άρχισαν να συζητούνται τα ζητήματα της διατήρησης της βιοποικιλότητας, και η χώρα μας ως μέλος της ΕΕ υιοθέτησε νόμους, κανονισμούς, οδηγίες που εξυπηρετούσαν τους σκοπούς αυτούς. Παράλληλα όμως άρχισε και ο ίδιος ο μαρασμός της δασικής υπηρεσίας που κρίθηκε γραφειοκρατική και εμπόδιο στην «ανάπτυξη»».
«Από την ΕΕ είχε προβλεφθεί ένα μεγάλο ποσό για ευρείες αναδασώσεις στη χώρα χωρίς καμία εκτίμηση της εν λόγω ανάγκης. Εκ των υστέρων διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχαν ικανές διαθέσιμες εκτάσεις για το σκοπό αυτό ούτε και διαθέσιμο φυτευτικο υλικό, παράλληλα συνέβησαν και μεγάλα καταστροφικά γεγονότα με τις πυρκαγιές στο Μάτι, την Πάρνηθα, τον Έβρο και τη Βόρεια Εύβοια […]. Είχε εκπονηθεί και το περίφημο πόρισμα Goldammer στο οποίο όλοι αναφέρονται χωρίς να εφαρμόζουν, και το οποίο προβλέπει ότι για τον περιορισμό των πυρκαγιών έπρεπε να ενισχυθεί το σκέλος της πρόληψης και κατ επέκταση η διαχείριση των ευάλωτων δασών. Η μετάφραση για τους κυβερνώντες που αγνοούν τι σημαίνει διαχείριση δάσους αποδόθηκε ως «καθαρισμοί δασών και αφαίρεση βιομάζας» η οποία θα μπορούσε να αποφέρει και κέρδη. Μεταφέρθηκαν λοιπόν κονδύλια ύψους περίπου 450 εκατομμυρίων ευρώ των αναδασώσεων στους καθαρισμούς των δασών».
Προστασία της φύσης ή εξυπηρέτηση συμφερόντωνΑπό ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν θα μπορούσε να λείπει και η γνωστή «ελληνική» ιδιαιτερότητα. Κάπως έτσι σύμφωνα με τον κ. Καρέτσο, αντί πραγματικών κατά περίπτωση μελετών έχουμε «μελέτες copy paste». «Το θέμα ήταν να μοιραστούν τα χρήματα γρήγορα με απευθείας αναθέσεις και κάτω από τα μεγάλα δασοτεχνικά αναπτύχθηκε ένας στρατός μικρών εργολάβων που εγείρει αρκετές σκέψεις νομιμότητας της διαδικασίας». Ο κ. Καρέτσος αποκαλύπτει πως «η αφαιρούμενη βιομάζα θα διετίθετο προς αξιοποίηση στην εταιρεία Alpha Wood που ήταν η πλειοδότης, η οποία δεν παρέλαβε τίποτε από αυτήν την αφαιρεθείσα βιομάζα, λόγω του μεγάλου κόστους μεταφοράς. Tώρα το τι έγιναν αυτά τα προϊόντα ας αναρωτηθεί κανείς ή ας τα ψάξει στις γειτονικές περιοχές από τις καθαρισμένες».
Ο κ. Καρέτσος έκλεισε, με την επισήμανση πως παρεμβάσεις όπως το ANTINERO παράγουν εντέλει αποτελέσματα αντίθετα των διακηρυγμένων στόχων τους. Κάπως έτσι « οι δυναμικές επεμβάσεις μπορεί να δημιουργήσουν πλείστα προβλήματα, γιατί ξεφεύγουν από κάθε επιστημονικό σχεδιασμό. Τα αποκαλυμμένα εδάφη καθίστανται περισσότερο ξηροθερμικά και περισσότερο ευδιαυρωτα», ενώ στις όποιες επεμβάσεις «πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν όχι μόνο η βλάστηση και οι άλλες μορφές ζωής που συναποτελούν την ονομαζόμενη δασο-βιοκοινότητα. Τα δάση δεν είναι κήπος και τίποτε σε αυτά δεν αποτελεί ζιζάνιο για να αφαιρεθεί. Ας αποφύγουμε τα ολισθήματα γνωστού δημοσιογράφου που θεωρεί ότι τα παρθένα δάση δεν τα χρειαζόμαστε».
Τον κύκλο των ομιλητών έκλεισε η κ. Δέσποινα Παπαγεωργίου, δημοσιογράφος στα μέσα popaganda & Reporters United. Στην ομιλία της τόνισε τις αντιφάσεις του σχεδίου ANTINERO το οποίο όπως διακυρήττει έρχεται να προλάβει τις δασικές πυρκαγιές, όμως όπως αναφέρουν πολλοί ειδικοί και εθελοντές «το δόγμα τα τελευταία χρόνια είναι να σωθούν ζωές και περιουσίες, και όχι το δάσος, και τελικά καταλήγουμε να χάνονται και ζωές και περιουσίες και δασικές εκτάσεις».
Έκανε ακόμη αναφορές περιοχών όπως «την Βορειοανατολική Αττική, όπου είχαν επέμβει με βαριά μηχανήματα, είχαν αποψιλώσει μια ρεματιά και το δάσος εκατέρωθεν του δρόμου, το βαρύ όχημα είχε συμπαρασύρει νεαρά δέντρα διαλύοντας τα και στην υπόλοιπη «καθαρισμένη» έκταση είχαν αραιώσει δέντρα και αποψιλώσει τα εναπομείναντα καθιστώντας τα θλιβερά απομεινάρια του εαυτού τους». Ενώ μετέφερε αντίστοιχες εικόνες και από άλλες περιπτώσεις στο όρος Πατέρα, στην Πάτρα και αλλού.
Η κοινωνία φρουρός της φύσηςΗ κυρία Παπαγεωργίου εκλεισε την παρέμβαση της, με μια αναφορά, στον μακρινό Αμαζόνιο. «Θα ξαναγυρίσω στους φρουρούς του δάσους του Αμαζονίου στους οποίους αναφέρθηκα στην εισαγωγή, όχι φυσικά γιατί το Ξυλόκαστρο είναι Αμαζόνιος όπως λίγο πολύ ειπώθηκε στον τηλεοπτικό αέρα, αλλά γιατί η μάχη μεταξύ ιθαγενών και εταιρειών που δίνεται στο μεγαλύτερο αυτό πνεύμονα της γης συμπυκνώνει τη σύγκρουση δύο κόσμων. Οι αυτόχθονες φυλές του Αμαζονίου ανέκαθεν έβλεπαν τον εαυτό τους ως μέρος της φύσης, ως κάτι αναπόσπαστο από αυτή, από την οποία εξαρτιόταν η επιβίωσή τους. Σε αντίθεση, ο δυτικός άνθρωπος ανέκαθεν έβλεπε τη φύση ως κάτι έξω από αυτόν το οποίο έπρεπε να καθυποτάξει μια θεώρηση που είναι άρρηκτα συνυφασμένη με το σημερινό οικονομικό σύστημα το οποίο βλέπει τα πάντα ως οικονομικό πόρο. (…) Χρωστάμε στη φύση και στις μελλοντικές γενιές ενός λεπτού κραυγή για κάθε στιγμή που θα σιωπήσουμε».
Μετά το πέρας των τριών ομιλιών ακολούθησαν ερωτήσεις και παρεμβάσεις του κοινού. Κοινό μοτίβο σε όλες τις παρεμβάσεις, οι σοκαριστικές εικόνες από τις περιοχές στις οποίες έχει εφαρμοστεί το ANTINERO, η προχειρότητα και η χωρίς σχεδιασμό δράση των εργολαβικών συνεργείων, η απουσία οποιουδήποτε ελεγκτικού μηχανισμού. Κοινή απαίτηση να προκύψει από την πρωτοβουλία του Επιμελητηρίου, μια μόνιμη δομή, κάτι σαν παρατηρητήριο, όπου θα μπορούν να γίνονται καταγγελίες, με σκοπό να κινηθούν και νομικές διαδικασίες όπου κρίνεται απαραίτητο.
INFO
Οι δράσεις του προγράμματος Αntinero I, II, III, ξεκίνησαν μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές στον Έβρο, και θα συνεχιστούν μέχρι και το 2025. Σκοπός του έργου σύμφωνα με τον αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας είναι «η μείωση του κινδύνου μετάδοσης και εξάπλωσης όλων των ειδών των πυρκαγιών (εδάφους, επιφανείας και κόμης), αλλά και η μείωση της ταχύτητας εξάπλωσης πυρκαγιών, της έντασης των πυρκαγιών και του κινδύνου δημιουργίας MEGA FIRE, σε συνδυασμό με τη διευκόλυνση της προσέγγισης των δασοπυροσβεστών στην περιοχή με ασφάλεια».
Για το πρόγραμμα έχουν εξασφαλιστεί κονδύλια ύψους 415,1 εκατ. ευρώ από πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και τον τακτικό προϋπολογισμό. Το πρόγραμμα υλοποιεί η Γενική Διεύθυνση Δασών του ΥΠΕΝ, μέσω του PPF του ΤΑΙΠΕΔ, το οποίο είναι υπεύθυνο για τις αναθέσεις των μελετών και των έργων, σε εργολάβους με fast track διαδικασίες.
Οι βασικές δράσεις του προγράμματος αφορούν
- Καθαρισμούς δασικών οικοσυστημάτων σε όλη τη χώρα.
- Συντήρηση και βελτίωση δασικών οδικών δικτύων.
- Συντήρηση υφιστάμενων αντιπυρικών ζωνών.
- Διάνοιξη νέων Μικτών Αντιπυρικών Ζωνών, πλησίον οικισμών και εκατέρωθεν δασικών δρόμων.
Το πλήρες βίντεο της ημερίδας μπορείτε να το βρείτε στον σύνδεσμο: https://www.youtube.com/watch?v=omz88-cv4Yc
Στην έναρξη της ημερίδας προβλήθηκε σύντομο αλλά ιδιαίτερα αποκαλυπτικό βίντεο που επιμελήθηκαν η Φωνή του Δάσους, ο Πολιτιστικός Περιβαλλοντικός σύλλογος Ελυμνίων Μάκιστος, και οι Ενεργοί Πολίτες Κηρίνθου, με πρωτοβουλία της κ. Νέλλης Ψαρρού. Το εν λόγω βίντεο θα δημοσιοποιηθεί τις αμέσως επόμενες μέρες.
Βασικές σκέψεις για τη διαχείριση των μεσογειακών μας δασών και το πρόγραμμα AntiNero
Δρ Γεώργιος Καρέτσος, Δασολόγος, τ. ερευνητής ΙΜΔΟ, πηγή: https://dasarxeio.com/2024/10/11/140183/
Εισήγηση στο πλαίσιο επιστημονικής ημερίδας με θέμα «Πρόγραμμα ANTINERO στα ελληνικά δάση: Νομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα από την εφαρμογή του», που διοργάνωσε το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος, τη Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2024 (ώρα 12:00-14:00), στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών (Ακαδημίας 60).
Η μεσογειακή βλάστηση του θερμότερου μεσογειακού ορόφου, αποτελείται κυρίως από δάση χαλεπίου και τραχείας πεύκης, μεικτά δάση τραχείας και κυπαρισσιού, σημαντικά δάση φοινικικής αρκεύθου, δάση κουκουναριάς στην κεντροβορειοδυτική Πελοπόννησο κυρίως, δάση αειφύλλων πλατυφύλλων ειδών αποτελούμενα από αριές, πρίνους, σχίνα, κουμαριές, αγριελιές, χαρουπιές, ράμνους κ.λπ. συναφή είδη, με μικρότερη ή μεγαλύτερη κατά περίπτωση συμμετοχή, σε δενδρώδη ή θαμνώδη συνήθως μορφή, αμιγή ή μεικτά σε μια ποικιλία εδαφικών στρωμάτων και τοπογραφικού αναγλύφου. Σ’ αυτά θα πρέπει να προστεθούν και όλες οι φρυγανικές μορφές των νησιωτικών περιοχών και των θαλασσόκεδρων, όσων ακόμη αντιστέκονται στην τουριστική πίεση. Οι διαπλάσεις αυτές προέκυψαν από την καταστροφή των αρχέγονων δασών παράλληλα με την εμφάνιση του ανθρώπου στην περιοχή της μεσογείου και με ενέργειες που σχετιζόταν με τη γεωργική καλλιέργεια, την παντός είδους ξύλευση, τις πυρκαγιές και τη βόσκηση.
Τα αρχέγονα δάση θα πρέπει να τα φανταζόμαστε τελείως διαφορετικά σε μορφές και συνθέσεις που εικόνες τους μπορεί να ανασυνθέσει η φυτοκοινωνιολογική έρευνα και η δασική οικολογία. Θα έπρεπε να φανταστεί κανείς ότι οι μεγάλες πεδιάδες της χώρας μας συνίσταντο από εκτεταμένα δρυοδάση κυρίως της βασιλικής λεγόμενης δρυός, οι λοφώδεις περιοχές από δάση αριάς και αειφύλλων πλατυφύλλων σε δενδρώδη μορφή και οι εκβολές των ποταμών από εκτεταμένα υδροχαρή δάση σκλήθρου και νερόφραξου.
Η χαλέπιος και η τραχεία πεύκη που κυριαρχούν σήμερα υπήρχαν εντός του χώρου των αειφύλλων πλατυφύλλων δασών ως μεμονωμένα δένδρα ή συδενδρίες αλλά όχι σε κυριαρχία ή σε κυριαρχία κατά περίπτωση. Οι μορφές αυτές παραμένουν ως ακριβή φυσική μνήμη (μικρά κατά βάσει φυσικά αποθέματα) σε απομονωμένες δυσπρόσιτες περιοχές, ως σχετικά αντιπροσωπευτικές συνθέσεις, εφόσον η ανθρωπογενής σφραγίδα υφίσταται και οφείλονται στην άοκνη προσπάθεια της φύσης στην επανασύνθεση της οικολογικής κλίμακας. Κάθε αντίσταση ή ανάσχεση προς αυτή την κατεύθυνση είναι κατά βάσει ανθρωπογενής.
Η κυριαρχία των δασών της χαλεπίου και τραχείας πεύκης οφείλεται στις συνεχείς πυρκαγιές του παραλιακού και ενδότερου χώρου και εμφανίζονται ως επικαθήμενες δευτερογενείς διαπλάσεις, που επικρατούν λόγω της φύσης τους (ευχέρεια σποράς, ισχυρή επικράτηση στον ανταγωνισμό, αντοχή σε ακραία ξηροθερμικά περιβάλλοντα και περιορισμένη διαθεσιμότητα ύδατος).
Οι μορφές αυτών των δασών, πλην εξαιρέσεων, ήταν εκτός διαχείρισης από τη Δασική Υπηρεσία. Από ότι προσωπικά γνωρίζω μόνον στη Ρόδο και στη Σάμο διαχειρίζονταν για ξυλοπονία τα δάση της τραχείας και του κυπαρισσιού για την κάλυψη των αναγκών της ναυπήγησης κυρίως. Θα προσθέσουμε και τα δάση χαλεπίου της βόρειας Εύβοιας για παραγωγή τεχνικής ξυλείας, λόγω της άριστης μορφής των δένδρων. Στις υπόλοιπες περιοχές η ξυλοπονία ήταν περιορισμένη ή περιστασιακή και η Δασική Υπηρεσία ασκούσε κυρίως προστατευτικό ρόλο, εφήρμοζε αναδασώσεις μετά από πυρκαγιές, πολλές φορές εκτεταμένες και ανατρεπτικές ως προς τη φυσική βλάστηση και υποβοηθούσε τεχνικά και ερευνητικά την παραγωγή ρητίνης, τους κατά τόπους συνεταιρισμούς ρητινοπαραγωγών. Με τον όρο ανατρεπτικές, εννοούμε ότι εφαρμόστηκε πρόγραμμα αναδασώσεων με είδη ακτινωτής και θαλασσίας πεύκης, ευκαλύπτων και κυανόφυλλης ακακίας επίσης (εισαγόμενων δηλαδή ειδών) σε αρκετές περιοχές της χώρας και ευρεία χρήση της τραχείας πεύκης σε αναδασώσεις εκτός του φυσικού γεωγραφικού χώρου εξάπλωσής της. Οι θαμνώνες των αειφύλλων πλατυφύλλων ειδών αφηνόταν τελείως εκτός διαχείρισης και στην ουσία αποτελούσαν τα λεγόμενα θαμνολίβαδα, όπου ασκούνταν η εκτατική κτηνοτροφία κατά παράδοση, χωρίς κανέναν έλεγχο κατά χώρο και χρόνο. Στον νησιωτικό χώρο ασκείται ακόμα και μάλιστα αδέσποτη. Ως εξαίρεση, μπορεί να αναφερθούν οι αποψιλωτικές υλοτομίες κατά τετράγωνα στη δυτική κυρίως Ελλάδα, των σύμπυκνων θαμνώνων αριάς και των συνοδών ειδών για παραγωγή κάρβουνου και συλλογές ριζών ερείκης, όπου συντάσσονταν συνήθως πίνακες υλοτομίας.
Εκ των αναφερθέντων, αντιλαμβάνεται κανείς ότι στην ουσία οι περιοχές της παράκτιας ξηροθερμικής ζώνης στην πλειονότητά τους ήταν εκτός διαχείρισης και οι περισσότερες πρακτικές συνέτειναν στην ξυλοπονία χωρίς εξειδικευμένες διαχειριστικές μελέτες. Εκτός αυτού τα περισσότερα δασαρχεία είχαν στην εποπτεία τους παραγωγικά δάση και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον επικεντρωνόταν σ’ αυτά.
Από τη δεκαετία του 1980, άρχισαν να συζητούνται τα ζητήματα της διατήρησης της βιοποικιλότητας και η χώρα μας, ως μέλος της ΕΕ, υιοθέτησε νόμους κανονισμούς και οδηγίες που εξυπηρετούσαν τους σκοπούς αυτούς. Παράλληλα όμως, άρχισε και ο ίδιος ο μαρασμός της Δασικής Υπηρεσίας και η υποκατάσταση του διαχειριστικού της ρόλου από το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Η Δασική Υπηρεσία κατέστη στη συνέχεια ένας γραφειοκρατικός μηχανισμός και τα επίμαχα Δασαρχεία των ευαίσθητων στις πυρκαγιές περιοχών ασχολήθηκαν κυρίως με πράξεις χαρακτηρισμού και περιόρισαν εκ των πραγμάτων τον όποιο δασικό διαχειριστικό ρόλο ασκούσαν εκεί. Κατασυκοφαντημένη ότι δρα ως τροχοπέδη στην «ανάπτυξη και στις επενδύσεις», που εδώ μεταφράζεται ως τροχοπέδη στην εκτός σχεδίου δόμηση και στις καταπατήσεις εκτάσεων του δημοσίου, της αφαιρέθηκε και η δασοπυρόσβεση, το απαραίτητο προσωπικό και οι υποδομές, με αποτέλεσμα την ουσιαστική της κατάρρευση και τη βάναυση κυριαρχία των καταπατητών, οι οποίοι συνεχίζουν να δρουν και να καθορίζουν τις τύχες της υπαίθρου.
Μετά και την αποτυχία του Δασικού Κτηματολογίου και την αδυναμία να αναρτηθεί έστω και ένας χάρτης, υποχρεώθηκε το Ελληνικό Δημόσιο να ολοκληρώσει το Εθνικό Κτηματολόγιο βεβιασμένα, παράλληλα με την δημιουργία των Δασικών Χαρτών. Απ’ ότι φαίνεται μόνο το Ελληνικό κράτος σε στενό εναγκαλισμό με τα πάσης φύσεως συμφέροντα μπορεί να δημιουργεί ανυπέρβλητα προβλήματα στην ολοκλήρωσή τους. Όλες οι παλινωδίες αναβάλλουν συνεχώς την τελική τους ανάρτηση και από ότι φαίνεται δεν πρόκειται στο προσεχές μέλλον να έχουμε κάποιο θετικό αποτέλεσμα. Οι συνεχείς εκπτώσεις που υπεισέρχονται, σίγουρα θα δημιουργήσουν μια τεράστια απογοήτευση. Οι περισσότεροι, όπως και ο υποφαινόμενος, πίστεψαν ότι με την ολοκλήρωση των Δασικών Χαρτών, θα πάψουν οι Δασικές Υπηρεσίες να είναι γραφειοκρατικοί οργανισμοί.
Εξ’ άλλου, μόλις πρόσφατα (Ιούνιος του 2024) βελτιώθηκαν οι προδιαγραφές σύνταξης διαχειριστικών μελετών του 1965 και προκηρύχθηκαν οι πρώτες 19, οι οποίες δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε θα παραδοθούν. Τις λεπτομέρειες των προδιαγραφών δεν γνωρίζουμε ούτε έχουν κοινοποιηθεί αλλά εδράζονται σε 17 άξονες σε σωστή κατεύθυνση στη γενικότητά τους. Ελπίζουμε ότι θα έχουν λάβει υπόψη τις προσπάθειες επιστημονικών ομάδων που είχαν συσταθεί στο παρελθόν και πρότειναν λεπτομερείς προδιαγραφές και όχι άξονες. Ας μη ξεχνούμε ότι έχει εκπονηθεί και η Στρατηγική για τα Δάση καταχωνιασμένη σε κάποια συρτάρια ή σκληρούς δίσκους. Παραμένουμε περίεργοι.
Πως συνδέονται όμως όλα αυτά με το πρόγραμμα AntiNero; Από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ είχε προβλεφθεί ένα μεγάλο ποσό για ευρείες αναδασώσεις στη χώρα, χωρίς καμία εκτίμηση της εν λόγω ανάγκης. Η προχειρότητα σχεδιασμού είναι διαβόητη άλλωστε. Εκ των υστέρων διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχαν ικανές διαθέσιμες εκτάσεις για το σκοπό αυτό, ούτε και διαθέσιμο φυτευτικό υλικό. Παράλληλα συνέβησαν και μεγάλα καταστροφικά γεγονότα με τις πυρκαγιές στο Μάτι, στην Πάρνηθα, στο Σχίνο, στον Έβρο και στη βόρεια Εύβοια. Είχε εκπονηθεί και το περίφημο πόρισμα Γκολντάμερ, το οποίο ειρήσθω εν παρόδω, το επικαλούνταν οι περισσότεροι εκ των πολιτικών αλλά κανείς δεν εφάρμοσε το παραμικρό. Δημιουργήθηκε παράλληλα και το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, που πέρα από το βόλεμα ημετέρων γκρινιάρηδων που δεν είχαν υπουργικό θώκο, αμειβόμενες θέσεις γραμματέων, διευθυντών, συμβούλων και τα συμπαραμαρτούντα, μας προέκυψαν κατά το ρηθέν και άλλοι «μπαρμπέρηδες στου κασίδι το κεφάλι». Το σημαντικότερο στοιχείο του πορίσματος Γκολντάμερ ήταν ότι, για τον περιορισμό των πυρκαγιών, έπρεπε να ενισχυθεί το σκέλος της πρόληψης και κατ’ επέκταση η διαχείριση των ευάλωτων δασών. Η μετάφραση για τους κυβερνώντες που αγνοούν τη σημαίνει «διαχείριση δάσους», αποδόθηκε ως καθαρισμοί δασών και αφαίρεση βιομάζας, η οποία θα μπορούσε να αποφέρει και κέρδη.
Μεταφέρθηκαν λοιπόν κονδύλια ύψους 450 εκατομμυρίων ευρώ των αναδασώσεων στους καθαρισμούς των δασών και το πρόγραμμα ονομάστηκε “AntiNero”. Αντιλαμβάνεται κανείς τη σκωπτική ονομασία της λέξης, αλλά ας το προσπεράσουμε, εφόσον το αντίθετο συμβαίνει στην πράξη. Το πρόγραμμα βασίστηκε σε κάποια μελέτη για το σύνολο της χώρας, που φαντάζομαι να έθεσε κάποια ζητήματα ορθής δασικής πρακτικής αλλά δεν γνωρίζω το περιεχόμενό της. Ανέφερε όμως κατά πληροφορίες, ότι κάθε περίπτωση δάσους παρουσιάζει εξ αντικειμένου ιδιαιτερότητες και έπρεπε πριν την επέμβαση, να προηγείται κάποια μελέτη περισσότερο εξειδικευμένη. Αυτές οι κατά περίπτωση μελέτες αντιγράφονται στην πλειονότητά τους και πολλά ευτράπελα μπορούν οι συνάδελφοι των δασαρχείων να επιβεβαιώσουν στο copy paste. Το θέμα ήταν να μοιραστούν τα χρήματα γρήγορα γιατί η απορρόφηση ακολουθούσε χαμηλούς ρυθμούς. Βρέθηκε και κάποιος τρόπος διαμοιρασμού του χρήματος με απ’ ευθείας αναθέσεις και κάτω από τα μεγάλα γραφεία αναπτύχθηκε ένας στρατός μικρών εργολάβων, που εγείρει αρκετές σκέψεις νομιμότητας της διαδικασίας.
Και ας προχωρήσουμε στην ουσία του θέματος. Η μελέτη κατά πληροφορίες προέβλεπε τρεις ζώνες καθαρισμού συνολικού πλάτους 50 μέτρων εκατέρωθεν των δασικών οδών. Η πρώτη με πλήρη αφαίρεση της βλάστησης των κρασπέδων, η δεύτερη με πλήρη αφαίρεση του υπωρόφου και κλάδεμα των δένδρων σε κάποιο ύψος και η τρίτη κλάδεμα των δένδρων και περιποίηση της υποβλάστησης. Θα ακολουθούσε στη συνέχεια φύτευση δενδροστοιχιών με πλατύφυλλα είδη, δήθεν ανθεκτικά στη φωτιά. Η αφαιρούμενη βιομάζα, θα διατίθετο προς αξιοποίηση στην εταιρεία ALFA WOOD, η οποία δεν παρέλαβε τίποτε, λόγω του μεγάλου κόστους μεταφοράς.
Η ταχύτητα εφαρμογής είναι τόσο ραγδαία, που δεν προλαβαίνεις να διαπιστώσεις τι ακριβώς έχει συμβεί και πολλοί συνάδελφοι των περιφερειακών δασικών υπηρεσιών διαμαρτύρονται ότι δεν μπορούν να ασκήσουν ουσιαστική επίβλεψη και συνεργασία με τον υπεργολάβο. Μοναδική προϋπόθεση για κάθε υπεργολάβο είναι να έχει εκτελέσει ένα τουλάχιστον δασοτεχνικό έργο. Δεν συζητούμε λοιπόν για εμπειρία αλλά ούτε για ουσιαστικό έλεγχο. Τα αποτελέσματα στις περισσότερες των περιπτώσεων απογοητευτικά. Ελάχιστες θετικές επεμβάσεις εκφράζουν τις αποκλίσεις από τον κανόνα της βίαιης και αυθαίρετης επέμβασης και φυσικά την ευαισθησία κάποιων συναδέλφων εργολάβων και εποπτών που προσέγγισαν το θέμα με περίσκεψη και επαρκή συντηρητισμό. Εν ολίγοις, θεωρώ ότι τέτοιες επεμβάσεις δεν αποτελούν συνήθη δασική πρακτική και εγείρουν ερωτήματα νομιμότητας των επεμβάσεων. Εφόσον επιπλέον, δεν υπάρχουν διαχειριστικές μελέτες ποιον στόχο εξυπηρετούν οι καθαρισμοί αυτού του τύπου;
Καταλήγοντας, οφείλω να επισημάνω ότι αυτές οι δυναμικές επεμβάσεις μπορεί να δημιουργήσουν πλείστα προβλήματα γιατί ξεφεύγουν από κάθε επιστημονικό σχεδιασμό. Τα αποκαλυμμένα εδάφη θα καθίστανται περισσότερο ξηροθερμικά και περισσότερο ευδιάβρωτα. Η αφαίρεση του υπωρόφου των αειφύλλων πλατυφύλλων είναι ματαιοπονία, εφόσον γνωρίζουμε ότι αμέσως μετά την επέμβαση θα αναβλαστήσουν, όπως και η ποώδης βλάστηση. Τα αείφυλλα πλατύφυλλα αποτελούν το διάδοχο και τελικό ίσως στάδιο της οικολογικής κλίμακας και πρέπει να κρατηθούν. Τα μεσογειακά δάση εμφανίζουν τεράστια ετερογένεια στις μορφές και τη σύνθεση. Πρέπει κάθε μέτρο να εξειδικεύεται από τα τοπικά δασαρχεία βάσει συγκεκριμένου σχεδίου και με μεγάλη περίσκεψη στις επεμβάσεις και φυσικά ισχυρή και εκ του σύνεγγυς παρακολούθηση. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όχι μόνο η βλάστηση αλλά και οι άλλες μορφές ζωής που συναποτελούν τη δασοβιοκοινότητα. Τα δάση δεν είναι κήπος και τίποτε σ’ αυτά δεν αποτελεί ζιζάνιο για να αφαιρεθεί. Ας αποφύγουμε τα ολισθήματα γνωστού δημοσιογράφου που θεωρεί ότι τα παρθένα δάση δεν τα χρειαζόμαστε. Το ότι η ύπαιθρος χώρα έχει ερημώσει από τους κατοίκους της, δεν τον απασχολεί. Μας θλίβει βαθύτατα και απορώ που η Δασική Υπηρεσία δεν έβγαλε μια ανακοίνωση διαμαρτυρίας, ακόμη και το συνδικαλιστικό μας όργανο.
Τέλος, επειδή δεν υπάρχει σχεδόν καμία εμπειρία στη διαχείριση τέτοιων δασών, προτείνω να γίνει ένα διεθνές συνέδριο από όλες τις μεσογειακές χώρες, όπου θα αναπτυχθούν επιστημονικές απόψεις σύγχρονης διαχείρισης και καλές πρακτικές εφικτές στην εφαρμογή και στην ιδιομορφία που παρουσιάζει η χώρα μας και το μέτρο να αποσυρθεί προς το παρόν. Η σπουδή της εφαρμογής γεννά πλήθος άλλων ερωτηματικών εκτός της προχειρότητας. Από το να αφήνονται ερωτήματα διασπάθισης δημοσίου χρήματος είναι προτιμότερο να υπάρξει ορθολογικός σχεδιασμός.
Οκτώβριος, 2024
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου