Δημ. Τοσίδης: βραβείο Athens Photo World 2021για τις υπέροχες φωτογραφίες του της Ορεινής Ελλάδας

Ο Δημήτρης Τοσίδης φωτογράφισε μια Ελλάδα που χάνεται

πηγή: https://popaganda.gr/stories/o-dimitris-tosidis-fotografise-mia-ellada-pou-chanete/?fbclid=IwAR39jN49xpcS0szDmyeUI3xqrTdiwg6i2Fv_AuizeD9C5PS_UDDKzHS85ns

[αποσπάσματα και μερικές φωτ/φίες σε μικρότερο μέγ.]

Ο μεγάλος νικητής του Athens Photo World 2021 διακατέχεται από μια περιζήτητη λιτή ευγένεια, όσο και γιατί το έργο του «Διάβα» για το οποίο βραβεύτηκε και στάθηκε αφορμή για τη συζήτηση μας, διαδραματίζεται στα μέρη που έντυσαν με βουνά και νερά, τις πιο όμορφες στιγμές της ζωής μου.  

... «Πάντα μου άρεσε ό,τι είχε να κάνει με την καταγραφή της πραγματικότητας, τα κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα. Με γοητεύουν οι ανθρώπινες ιστορίες και κυρίως οι ιστορίες ανθρώπων που δύσκολα βρίσκουν φωνή προς τα έξω... Το μεγάλο ερέθισμα ήρθε για εμένα όταν έπεσε στα χέρια μου ένα λεύκωμα με φωτογραφίες του Κώστα Μπαλάφα. Πρόκειται για έναν απ’ τους πρωτοπόρους Έλληνες φωτογράφους. Αυτοδίδακτος, φωτογράφισε κυρίως την Εθνική Αντίσταση και έπειτα την απελευθέρωση, τη μεταπολεμική Ελλάδα τις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70, τους ανθρώπους του μόχθου. Συγκλονιστικές εικόνες, που κατόρθωσαν και άφησαν ένα πολύτιμο τεκμήριο στη συλλογική μνήμη της χώρας...

Ο Δημήτρης Τοσίδης

Ο Δημήτρης, μέχρι το 2013 ήταν ερασιτέχνης φωτογράφος, τραβώντας πράγματα που αφορούσαν κυρίως εκείνον, χωρίς να συνεργάζεται με κάποιο πρακτορείο. Όλα αυτά, μέχρι να βρεθεί τυχαία στην Κάλυμνο όπου και φωτογράφιζε τους ανθρώπους εκεί, καταγράφοντας τις ιστορίες τους. Το Αθηναϊκό Πρακτορείο ενδιαφέρθηκε για μια άτυπη συνεργασία μαζί του, με αποτέλεσμα αυτή να είναι και η πρώτη του επαφή με τον επαγγελματικό κόσμο του φωτορεπορτάζ.

«Κίνητρο μου αποτέλεσε η κατάσταση που βρισκόταν τότε η χώρα. Ήμασταν στην καρδιά της οικονομικής και στην αρχή της προσφυγικής κρίσης. Έτρεχαν πολλά και σημαντικά θέματα στην Ελλάδα που παράλληλα αφορούσαν κι όλο τον κόσμο. Έτσι, βρέθηκα απ’ την αρχή να φωτογραφίζω σπουδαία γεγονότα, καταλαβαίνοντας πόσο σημαντικό είναι το φωτορεπορτάζ και η εικονοποίηση των ειδήσεων.

Δεν είναι απλά μια φωτογραφία, είναι όλα εκείνα που περικλείει, όπως είναι η αισθητική της στιγμή, ένα πράγμα που στην ανώτερη μορφή του, το λες έργο τέχνης, ένα έργο που μιλάει για τον δημιουργό του».

Αναρωτιέμαι πόσο δύσκολη είναι η καταγραφή της αλήθειας σε μορφή ντοκουμέντο, πόσο κοντά νιώθει σε εκείνο που ο Γιάννης Μπεχράκης είχε πει, πως δηλαδή φωτογράφιζε για να μην πει ποτέ κανείς ότι δεν ήξερε. «Ο Μπεχράκης, ήταν ένας άνθρωπος που φωτογράφισε μοναδικά την εποχή του μεταφέροντας αλήθεια, κάτι που δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο, αλλά σαν κάτι που χρειάζεται να κατακτήσεις. Για να το εξηγήσω καλύτερα, έχει να κάνει με την προσωπικότητα του δημιουργού, την ηθική και την ειλικρίνεια που κουβαλάει. Η φωτογραφία αποτελεί πολύτιμη έκφραση γιατί είναι πραγματική και όχι προϊόν μυθοπλασίας. Δεν έχει να κάνει με το πόσο όμορφη ή όχι είναι, αλλά με το πόσο εύστοχα μεταφέρει αυτό που πραγματικά συμβαίνει».

Το 2017 και 2018, ο Δημήτρης βραβεύτηκε με το βραβείο Migration Media Award για την εργασία του πάνω στην προσφυγική κρίση, στην περιοχή των Βαλκανίων...

 

 

Επιστρέφοντας στην αρχή και την αφορμή της συνέντευξης, φτάνουμε στο «Διάβα» ένα ντοκουμέντο για την ανεξερεύνητη ταυτότητα της ορεινής Ελλάδας, μέσα από την ανθρώπινη ιστορία των μετακινούμενων κτηνοτρόφων στην Ήπειρο. «Όπως είπα και πριν, κίνητρο μου για να ασχοληθώ με τη φωτογραφία ήταν οι εικόνες του Κώστα Μπαλάφα, αλλά και ο έρωτας μου για τα βουνά. Είναι τα μέρη που ξοδεύω όλο τον ελεύθερο και μη ελεύθερο χρόνο μου και κάπως έτσι προέκυψε η αρχική ιδέα του project.

Μιλάμε λοιπόν για την Ήπειρο και τους μετακινούμενους κτηνοτρόφους, γι’ αυτούς που πάνε στα χειμαδιά, μετακινώντας τα κοπάδια τους χειμώνα-καλοκαίρι, απ’ τα βουνά στον κάμπο...

 

 

Αυτή ήταν όλη τους η ζωή. Περπατούσαν από την Παραμυθιά της Θεσπρωτίας -που ήταν το χωριό τους και έμεναν τον χειμώνα- μέχρι τον Σμόλικα, με τα κοπάδια τους και πίσω. Χωρίς καμία άνεση, χωρίς ηλεκτρισμό και πράγματα απαραίτητα για ηλικιωμένους ανθρώπους. Ο τρόπος ζωής τους ήταν τόσο αυθεντικός, μνημείο του ελληνικού πολιτισμού. Ήμουν τυχερός που έγινα μάρτυρας όλου αυτού. Όσο τους φωτογράφιζα, ξεκίνησα να ψάχνω περισσότερα στοιχεία για τη μετακινούμενη κτηνοτροφία και τους νομάδες κτηνοτρόφους, διαπιστώνοντας ότι ναι μεν η μετακινούμενη κτηνοτροφία είναι απ’ τις κύριες πρακτικές των κτηνοτρόφων στην Ελλάδα, αλλά και πως αυτοί οι οποίοι κάνουν την παλιά πρακτική, να μετακινούν δηλαδή τα κοπάδια τους με τα πόδια, είναι ελάχιστοι. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι στον 21^ο αιώνα, άνθρωποι επιλέγουν να περπατάνε στα βουνά για μέρες...

 

 

Το επόμενο δύσκολο βήμα ήταν να τους πείσω να με αφήσουν να περάσω χρόνο μαζί τους. Δεν με ενδιέφερε να τραβήξω απλά ένα πορτρέτο τους, ήθελα να γίνω μάρτυρας αυτού που κάνουν, να καταλάβω τη ζωή τους και παράλληλα να δημιουργήσω τις εικόνες που θα μετέφεραν την περιπέτεια τους. Στην αρχή ήταν δύσπιστοι, μου έλεγαν να φωτογραφίσω το κοπάδι, δεν καταλαβαίναναν ότι στο μυαλό μου είχα να τους ακολουθήσω, να κοιμηθώ και να φάω μαζί τους, να δω την οικογένεια και την καθημερινότητα τους...

 

 

Πέρα απ’ την κουλτούρα, τον πολιτισμό και ό,τι έχει να κάνει με την ανθρώπινη παρουσία, το βουνό από μόνο του διατρέχει πολύ μεγάλο κίνδυνο. Με την κλιματική αλλαγή και με την καθημερινή ανθρώπινη παρέμβαση, που δεν αφορά μόνο στις πυρκαγιές αλλά και στις ανεμογεννήτριες που καταστρέφουν και θα καταστρέψουν την εικόνα των βουνών που θα αντικρίσουν παγκόσμια οι επόμενες γενιές. Είμαι ενάντια σε αυτό, και όσοι ισχυρίζονται πως είμαστε ενάντια στην πράσινη ενέργεια, θέλω να πω πως υπάρχουν πολλές άλλες εναλλακτικές. Μιλάω για την αποανάπτυξη, η κοινωνία πρέπει επιτέλους να ρίξει ρυθμούς, η τεχνολογία που έχουμε κατακτήσει μας το επιτρέπει αυτό. Ο υπερκαταναλωτισμός και η ενεργοβόροι ξέφρενοι ρυθμοί των πόλεων αυξάνουν τις ανάγκες για ενέργεια, και σίγουρα το πετσόκομμα των βουνών για ανεμογεννήτριες δεν είναι μία σοφή λύση σε αυτό.

Γυρνώντας στα βουνά μαζί με τους κτηνοτρόφους, βλέποντας τους να ζουν και να δουλεύουν, μου έγινε ξεκάθαρο ότι τίποτα απ’ όσα έβλεπα δεν θα ήταν ίδιο με τις ανεμογεννήτριες ή τα καμένα δάση από πίσω. Έχουμε χρέος να διαφυλάξουμε τους ορεινούς όγκους. Τα μνημεία της φύσεως δεν μας ανήκουν, πρέπει να τα αφήσουμε για να τα ζήσουν και να τα θαυμάσουν οι άνθρωποι στο μέλλον. Οι άνθρωποι που ακολούθησα στο «Διάβα», χρησιμοποιούν όλες τις διαθέσιμες πηγές που δίνουν τα μέρη αυτά, το νερό, την τροφή, το γρασίδι, την ξυλεία, τα πάντα. Συμβιώνουν με όλα τα στοιχεία της φύσης, η άγρια ζωή είναι παρούσα παντού.

... Έχω κρατήσει πάρα πολλές ιστορίες, κάποιες απ’ αυτές τις αφηγούμαι στο project, κάποιες άλλες δεν μεταφράστηκαν σε φωτογραφίες και παρέμειναν μια προφορική αφήγηση. Μία που μπορώ να μοιραστώ, είναι μια σκηνή που είδα με τα μάτια μου στο καφενείο του χωριού της Σαμαρίνας. Πολλοί βοσκοί και κτηνοτρόφοι, που προέρχονταν από πολλές διαφορετικές χώρες, κυρίως των Βαλκανίων, μαζεύονταν το βράδυ για να πιούν ένα κρασί...

Μια ακόμη ιστορία που θέλω να μοιραστώ, είναι η προφορική αφήγηση ενός κτηνοτρόφου, του Θωμά του Ζιάγκα από τη Σαμαρίνα. Όταν πήγα να τον βρω φέτος το Πάσχα, περίοδος του ετήσιου κουρέματος των προβάτων, μου είπε ότι δεν χρειάστηκε να επιλέξει αυτό το επάγγελμα, όχι μόνο γιατί η οικογένεια του τον έβαλε σε αυτό, αλλά γιατί από μικρό παιδί το μόνο που σκεφτότανε ήταν τα πρόβατα. Τα όνειρα που έβλεπε το βράδυ ήταν αποκλειστικά με πρόβατα και βουνά, τίποτα άλλο δεν τον είχε απασχολήσει ποτέ μέχρι και σήμερα που είναι 75 χρονών. Μια άλλη φορά θυμάμαι, με τον κτηνοτρόφο Γιώργο Ανθούλη, τον περιβόητο ‘Ζιώγα’ από την Σαμαρίνα, περπατούσαμε κάτω απ’ τον Σμόλικα και έψαχνε μια προβατίνα που είχε χαθεί. Είχε περίπου 3.500 ζώα, κι όμως παρατήρησε ότι του λείπει ένα, υπολογίζοντας το πώς και πού χάθηκε. Πήραμε το αγροτικό, πήγαμε στα μέρη που περπατήσαμε και από μακριά είδε να ασπρίζει κάτι μέσα στα δέντρα. Το μόνο που είχε μείνει ήταν το μαλλί του προβάτου στο χώμα, με στάμπες από αίμα. Αμέσως καταλάβαμε ότι την έφαγε λύκος, που την άρπαξε απ’ το κοπάδι. Ούτε γκρίνιαξε ούτε παραπονέθηκε. Το μόνο που είπε για τα δύσβατα αυτά μέρη, είναι ότι πρόκειται για μια θυσία, κάτι σαν διόδια που έπρεπε να αφήσουμε στην περιοχή για να μπορέσουμε να τη διασχίσουμε»...

 

 

Σημαίνει για μένα πράγματα αυτό το βραβείο, μιας και προέρχεται απ’ τον σημαντικότερο φωτογραφικό θεσμό στην Ελλάδα, και φέρει το όνομα του Γιάννη Μπεχράκη από πίσω.

ολόκληρο και με τις φωτογρσαφίες σε πλήρες μέγεθος (αξίζει να τις δείτε έτσι) στο  https://popaganda.gr/stories/o-dimitris-tosidis-fotografise-mia-ellada-pou-chanete/?fbclid=IwAR39jN49xpcS0szDmyeUI3xqrTdiwg6i2Fv_AuizeD9C5PS_UDDKzHS85ns